حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قطبی، مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، در پاسخ به سوالی مبنی بر اصول فعالیت اثرگذار دینی و قرآنی در فضای مجازی و پلتفرم‌های جدید و چگونگی تبدیل ایام کرونایی به فرصت تبلیغ مبانی دینی و قرآنی در این فضا گفت: امروزه تولید محصول و یا فعالیت فرهنگی در فضای مجازی لزوماً به این معنا نیست که منابع تأمین امکانات و فعالیت‌های این اقدامات فقط از طریق بخش دولتی، افراد خاص و یا یا بانی خیر رخ دهد. این روش‌ها در طول تاریخ تجربه شده‌اند و بسیار هم ارزشمند هستند، اما فعالیت‌های فرهنگی نباید منحصر به این موارد باشد و لذا باید منابع دیگری را در این عرصه پیش‌بینی و مبادی دیگری را برای تأمین منابع مشخص کرد.
وی افزود: امروز در دنیا نمونه‌های بسیاری در حوزه فعالیت‌های فرهنگی اثرگذار وجود دارد؛ وقتی که ما فعالیت‌های وسیع فرهنگی را در جامعه رقم می‌زنیم، اجتماع و نهاد فرهنگی که در یک منظومه شکل می‌گیرد، می‌تواند جبران‌کننده بسیاری از هزینه‌های فرهنگی باشد. امروز در سطح کشور صد‌ها مرکز و نهاد فرهنگی و مذهبی داریم که تمامی این مراکز به دنبال تولید محصول و کار دینی و قرآنی اثرگذار هستند و لذا اگر بتوانیم از طریق یک مرکز مشخص تمامی محتوا‌های تولید شده را در این حجم وسیع از مراکز به اشتراک بگذاریم، می‌توانیم ضمن کاهش هزینه‌ها به نوعی یک فعالیت، آورده و نوآوری را تقویت کنیم. اینکه ما بتوانیم روش‌هایی پیدا کنیم که یا منابع جدیدی برای تأمین نیاز‌های مالی محصولات و خدمات مذهبی را شکل دهد و یا هزینه‌های این فعالیت‌ها را کاهش دهد، می‌تواند رویکرد‌های نوآورانه‌ای برای توسعه فعالیت‌های فرهنگی باشد.
مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ادامه داد: هرچه بتوانیم دامنه شعاع یک فعالیت را گسترده‌تر کنیم، آورده جدیدی را برای میدان فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی پیدا کرده‌ایم. البته یک محصول رسانه‌ای کوچک می‌تواند در فضای فرهنگی و مجازی موج ایجاد کند و حتی می‌تواند مسیر زندگی افراد بسیاری را تغییر دهد. این محصولات به نوعی ارزشمند و کمیاب هستند. مزیت این محصولات کمیاب و ارزشمند که معدن‌شان در همه جا موجود است، این است که لازم نیست، صرفاً افراد متخصص و توانمند در یک مکان خاص برای تولید آن حضور و این محصول کمیاب را استخراج کنند، بلکه وجود و توان همه انسان‌ها در سطح جامعه معدن این محصول کمیاب است. این محصول جمع سپاری است. محصولی که همانند طلا با ارزش است و امروز دنیا بر روی آن مانور می‌دهد، چراکه تأثیر زیادی بر جامعه دارد.
حجت‌الاسلام قطبی با بیان اینکه جمع‌سپاری به این معناست که فقط بر نهاد‌های فرهنگی متمرکز نشویم و انتظار نداشته باشیم که صرفاً این نهاد‌ها فعالیت‌ها و موج‌های فرهنگی ایجاد کنند به ایکنا گفت: جمع‌سپاری یعنی هر کسی به هر میزان توانایی دارد، از آن استفاده کند. در فضای مجازی نیز این جمع‌سپاری با یک حرکت کوچک و حتی انتشار یک عکس، یک فایل صوتی و یا یک ویدیو کوتاه و هر محصول کوچکی، تأثیرگذاری خود را در فضای مجازی نشان دهد. این که هر کسی در هر کجای دنیا می‌تواند بر فضای فرهنگی یک جامعه از این طریق تأثیر گذارد، مدل جمع‌سپاری است. در گذشته جمع‌سپاری به این وسعت مطرح نبود؛ لذا باید جمع‌سپاری را به سمت فعالیت‌های فرهنگی سوق دهیم؛ به ویژه جامعه مذهبی و دیندار که توان فعالیت‌های دینی و قرآنی دارند می‌توانند در انجام فعالیت‌های فرهنگی اثرگذار در این عرصه مؤثر باشند؛ به‌ویژه اینکه این فعالیت‌ها نیاز به متخصصان و افراد خبره نیز ندارد.
حقیقت کنشگری در فضای مجازی
مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، با بیان اینکه افراد با پسندیدن یک محصول فرهنگی خوب در فضای مجازی و لایک کردن آن کار فرهنگی انجام داده‌اند، گفت: در حقیقت کنشگری در فضای مجازی به این معناست که کار‌های فرهنگی خوب در فضای مجازی را حمایت کنیم و اگر محصولی را در این عرصه، خوب و اثرگذار دیدیم، برای سایرین نیز به اشتراک بگذاریم. حتی پسند کردن یک فعالیت و محصول خوب در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به نوعی کار فرهنگی و مردمی است که به هیچ وجه نیاز به تخصص، ابزار و امکانات وسیع و زمان خاص ندارد و شما در هر حالت و زمانی که به فضای مجازی ورود و شبکه‌های اجتماعی را مرور کنید، می‌توانید از فعالیت‌های فرهنگی اثرگذار حمایت داشته باشد.
حجت‌الاسلام قطبی با تأکید بر اینکه باید سعی کنیم اینگونه فعالیت‌ها را گسترش دهیم، اظهار کرد: متأسفانه امروز کسانی که برخلاف جهت فرهنگ اسلامی و ایرانی حرکت می‌کنند تلاش‌های گسترده و وسیعی را برای اهداف و مقاصدشان در فضای مجازی انجام می‌دهند، اما ما مذهبی‌ها کار فرهنگی را فقط به متخصصان وا گذاشته‌ایم و انتظار داریم که تمامی کمبود‌های فرهنگی و ارزشی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را آنها جبران کنند و ما نیز فقط حمایت معمولی خود را داریم در صورتی که باید عین همان فعالیت و کاری را که در یک هیئت مذهبی، دسته‌جات مذهبی، پیاده‌روی اربعین و حتی یک روضه رخ می‌دهد در فعالیت‌های فرهنگی فضای مجازی نیز انجام دهیم.
وی با ذکر مثالی ادامه داد: اگر در پیاده‌روی اربعین فردی از شما سؤال کند برای چه در این پیاده‌روی شرکت می‌کنید، قطعاً پاسختان تأکید بر برگزاری عظیم‌تر و عظمت اربعین است، چراکه حضور هر فردی در نهایت می‌تواند یک جمع بزرگ، اثرگذار و عظیم را شکل دهد و لذا همین آمدن و حضور به نوعی تأثیر گذاری در یک حرکت فرهنگی است. در فضای مجازی نیز، همین که در یک محیط کنشگری مذهبی، بتوانیم نقش کوچکی ایفا کنیم، در گستردگی و گسترش مفاهیم دینی و قرآنی در فضای مجازی تأثیرگذار خواهد بود؛ قطعاً با حضور تک تک افراد دغدغه‌مند می‌توان اتمسفر موجود در فضای مجازی را جابجا کرد. رسانه‌های دینی و قرآنی می‌توانند این موج‌ها را به وجود بیاورند و باید روی این مسائل با قدرت بیشتر کار کنند.
در حوزه تولید محتوا باید نگاهمان را تغییر دهیم
مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، با اشاره به اصول تولید محتوای دینی و قرآنی و انتشار آن در فضاز مجازی گفت: در حوزه تولید محتوا باید نگاهمان را تغییر دهیم و فعالیت‌هایمان را از مردم به دولت و متخصصان به مردم تغییر دهیم. نباید صرفاً به دنبال این باشیم که تولیدکنندگان خاص با توزیع‌کنندگان مشخص محصولات دینی و قرآنی را در فضای مجازی منتشر کنند و سایر مردم فقط مصرف‌کننده این محصولات باشند. امروز فضای مجازی به‌ویژه پلتفرم‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی از ایرانی گرفته تا خارجی در اختیار مردم قرار دارد و لذا مصرف و تولید دو مفهوم جدا از یکدیگر نیستند. هر فردی همزمان با انتشار یک پست و دیدن آن، هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده است؛ لذا نباید در فضای مجازی فعلی تولید و مصرف را از همدیگر جدا کنیم. بر این اساس هر مصرف‌کننده‌ای، تولیدکننده محصول است و هر تولیدکننده، مصرف‌کننده یک محصول خواهد بود.
حجت‌الاسلام قطبی تصریح کرد: نباید صرفاً به سراغ تولیدکننده محصولات فرهنگی با محتوای دینی و قرآن در فضای مجازی برویم، بلکه تمامی مردم در این فضا مساوی و به اندازه هم دیگر ظرفیت فعالیت دارند؛ لذا همان فرصت و امکانی که به یک سلبریتی در این فضا داده می‌شود که شاید برای مثال ۱۰ میلیون دنبال کننده دارد، به تک تک مردم جامعه هم داده شده است و هیچ تفاوتی از لحاظ فرصت برابر در این فضا نداریم. با توجه به این مسئله شبکه توزیع در فضای مجازی نداریم، چراکه کل سیستم نقش شبکه توزیع را بازی می‌کند. البته این مفهوم هنوز وجود دارد که محصول خوب مخاطب خودش را خواهد داشت.
وی ادامه داد: تصور ما این است که اگر محصولی مخاطب خود را داشته باشد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن یک موج بزرگ میلیونی را با خود همراه کند، اما در حقیقت این تصور اشتباه است؛ چراکه اگر یک محصول خوب از مخاطب چندین نفره در فضای حقیقی به مخاطب چند صد نفره و یا چند هزار نفره انتقال پیدا کند، اثرگذاری خود را داشته است و قطعاً موج ایجاد کرده است. این یعنی شعاع تأثیر چندین برابر شده است و اگر هر فردی به صورت خودجوش این محصول خوب را به چند نفر دیگر هم معرفی کند، قطعاً به مرور زمان شعاع اثرگذاری آن میلیونی و حتی جهانی خواهد شد.
تولید محتوای دینی و قرآنی بر عهده مردم باشد
مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، اظهار کرد: این نکته بسیار مهم است که بار انتشار محتوا و محصولات فرهنگی در حوزه دینی و قرآنی را بر دوش خود مردم بگذاریم و خود مردم تولید و توزیع‌کننده محتوا و محصولات در فضای مجازی باشند و از طرفی مصرف‌کننده نیز خود آنها باشند. جنس پلتفرم‌های جدید شبکه‌های اجتماعی همین قابلیت‌ها را دارد و در آینده نیز شاهده تکنولوژی‌ها و فناوری‌های جدید در این عرصه هستیم. برای مثال به زودی بلاک‌چین در دنیا فراگیر خواهد شد و این تکنولوژی فرصتی است که ضریب تأثیر مردم بر مردم که همان مردمی بودن رسانه است را ۱۰ برابر خواهد کرد.
