حضرت فاطمه معصومه (س) دختر امام کاظم (ع) تنها بانویی است که امام معصوم برای ایشان زیارت نامه قرائت کرده و اجر زیارت و شفاعت ایشان بهشت است.
۲۴ ربیع‌الاول برابر است با سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه (س) به شهر قم. شهری که پس از این ورود تاریخی برکات فراوانی به آن سرازیر شد و هنوز پس از قرن‌ها آثار و برکات حضور بانوی کرامت در این شهر به وضوح دیده می‌شود. همچنین قم به دلیل حضور و تدفین حضرت معصومه (س) در این هر به کلمه مقدس مزین شد و از آن زمان به قم شهر مقدس قم می‌گویند.
معصومه لقبی که امام رضا (ع) به خواهر بزرگوارش داد
آن حضرت دختر امام موسی کاظم (ع)، امام هفتم شیعیان و همچنین نجمه خاتون است و برادر بزرگوارش امام رضا علیه‌السلام لقب معصومه را به ایشان داد. از آن زمان شیعیان ایشان را حضرت فاطمه معصومه خطاب می‌کنند.
در کتب تاریخی اطلاعات دقیقی درباره تاریخ‌های ولادت و درگذشت آن حضرت بیان نشده اما برخی منابع اول ذی‌القعده سال ۱۷۳ را به عنوان تاریخ ولادت و ۱۰ ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ را به عنوان تاریخ وفات آن حضرت مطرح کرده‌اند که البته برخی از علما این تاریخ‌ها را مستند نمی‌دانند.
حضرت امام موسی کاظم علیه‌السلام سه دختر داشتند که نام دو تن از آنها فاطمه کبری و فاطمه صغری بود اما در روایات بیان نشده که کدام یک از این دختران حضرت معصومه است. البته در برخی منابع آمده است که حضرت معصومه دختر بزرگ امام موسی کاظم علیه‌السلام است از این رو فاطمه کبری دختر نجمه خاتون حضرت معصومه سلام الله علیها است.
در توصیف فضائل آن حضرت همین بس که ایشان تنها بانویی هستند که امام معصوم بر ایشان زیارتنامه روایت کرده و پنج امام معصوم درباره فضایل و منزلت ایشان سخن گفته‌اند. تا جایی که امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «بدانید که بهشت دارای هشت در است که سه در آن از قم گشوده می‌شود. ایشان سپس می‌فرمایند: در قم بانویی از فرزندان من که نامش فاطمه (حضرت معصومه) دختر موسی (ع) است از دنیا می‌رود، بانویی که به شفاعت او همه شیعیانم داخل بهشت می‌گردند. از این رو یکی دیگر از القاب این حضرت کریمه اهل بیت و بنابر این روایت یکی از راه‌های ورود به بهشت زیارت و شفاعت آن حضرت است.
در عظمت جایگاه حضرت معصومه (س) اگر نگاهی به زیارتنامه آن حضرت که از سوی امام رضا علیه‌السلام روایت شده است بی‌اندازیم به عبارتی بر می‌خوریم که در آن امام رضا (ع) می‌فرمایند: ای فاطمه مرا برای ورود به بهشت شفاعت کن چرا که تو در پیشگاه خداوند دارای مقامات و درجات بالا و ارزشمندی هستی.
میلاد با برکت حضرت و نامگذاری آن به روز دختر
درباره زندگی شخصی حضرت فاطمه معصومه در برخی از روایات آمده است که ایشان هرگز ازدواج نکرده‌اند از این رو در تاریخ رسمی جمهوری اسلامی ایران سالروز میلاد حضرت معصومه (س) به عنوان روز دختر نامگذاری شده است.
آن حضرت تنها ۱۰ سال داشت که پدر بزرگوارش امام موسی کاظم (ع) در زندان هارون به شهادت رسید و تنها پناه و تکیه‌گاه حضرت معصومه (س) و دیگر اعضای خاندان، امام رضا علیه‌السلام بودند که مأمون امام را مجبور به هجرت به خراسان کرد، این اتفاق سبب دوری حضرت معصومه (س) از برادر شد اما ایشان بیش از یکسال این فراق را تحمل نکرد و پس از یک سال دوری از برادر قصد مهاجرت به خراسان برای دیدار با برادر کرد.
هجرت به خراسان برای دیدار برادر
البته این هجرت به اذن برادر بود و ایشان بدون اذن امام رضا علیه‌السلام کاری نمی‌کردند. درباره ازدواج نکردن حضرت معصومه (س) هم در برخی منابع آمده است که طبق وصیت امام موسی کاظم علیه‌السلام ازدواج دختران باید با مشورت و اجازه امام رضا علیه‌السلام صورت بگیرد، زیرا کسی که بخواهد همسر شخصیتی والا چون فاطمه معصومه (س) شود باید علاوه بر کفو دینی، کفو فرهنگی و معنوی هم با آن حضرت داشته باشد. از این رو هجرت حضرت معصومه (س) به خراسان با اذن برادر یعنی امام رضا (ع) صورت گرفت.
هجرت حضرت معصومه (س) به خراسان با مشکلات و مخاطرات فراوانی همراه بود و کاروان ایشان در راه بارها مورد هجوم مأموران حکومتی قرار گرفت، تا اینکه در شهر ساوه درگیری شدیدی میان آنها درگرفت و بسیاری از اعضای کاروان به شهادت رسیدند. حضرت در این حال بیمار شدند و در برخی روایات نیز آمده است که حضرت مسموم شدند.
در این زمان حضرت معصومه (س) درباره شهر قم سؤال کردند که تا قم چقدر فاصله است؟ و سپس از کاروان خواستند تا ایشان را به قم منتقل کنند.
مردم شهر قم هنگامی که مطلع شدند خواهر امام رضا (ع) راهی این شهر است به استقبال آن حضرت آمدند و طبق روایات تاریخی مردم قم در روز ۲۳ ذی‌القعده استقبال باشکوهی از حضرت معصومه (س) به جا آوردند و این روز هنوز هم در تاریخ ثبت شده و مردم آن را گرامی می‌دارند.
دیداری که محقق نشد
به این ترتیب حضرت معصومه (س) با حال بیمار وارد شهر قم شد اما این حضور در قم دوام چندانی نداشت و چند روز بعد ایشان رحلت کردند و آن حضرت هیچ‌گاه نتوانست برادر بزرگوارش را دوباره زیارت کند.
احداث بنایی بر مرقد حضرت معصومه (س) توسط دختر امام جواد (ع)
حضرت معصومه در تاریخ دهم ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ دعوت حق را لبیک گفت. سن آن حضرت هنگام وفات ۲۸ سال بود. آن حضرت پس از وفات در شهر قم به خاک سپرده شد و یکی از دوستداران آن حضرت سایه بانی بر قبر مطهر ایشان بنا کرد. تا اینکه سالها بعد دختر امام جواد علیه‌السلام که زینب نام داشت از مدینه راهی قم شد و بنایی بر مرقد حضرت معصومه (س) ساخت. زینب دختر امام جواد (ع) هم در جوار حضرت معصومه (س) مدفون هستند.
ساخت بنایی باشکوه بر مزار حضرت در دوران صفویه
این بنا تا سالها توسط شیعیان مورد بازسازی قرار گرفت تا اینکه در دوران صفویه بنای باشکوهی بر مزار حضرت معصومه (س) احداث شد و بنای فعلی حرم همان بنای دوران صفویه است که گسترش یافته و مورد بازسازی قرار گرفته است.
