جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، ششمین امام مذهب شیعه امامی و پنجمین امام مذهب اسماعیلیه است. پدر ايشان امام محمد باقر(ع) و مادرشان فاطمه بنت قاسم معروف به ام فروه بود. کنیه‌ مشهور امام صادق(ع)، ابوعبدالله (ناظر به دومین فرزندش عبدالله افطح) است. با کنیه‌های ابواسماعیل (ناظر به فرزند ارشدش، اسماعیل) و ابوموسی (ناظر به دیگر فرزندش امام موسی کاظم(ع)) نیز از او نام برده‌اند.
آن حضرت ۱۰ فرزند شامل ۷ پسر و ۳ دختر دارند که یکی از پسران ایشان حضرت امام موسی بن جعفر الکاظم (ع)، امام هفتم شیعیان و جانشین آن حضرت (ع) است. البته بعضی از مورخین تعداد فرزندان ایشان را ۱۱ تن ذکر کرده‏ اند که ۷ نفر از آنان پسر و باقی دختر بوده ‏اند.
عصر امام جعفر صادق (ع) همچنین عصر برخورد مکتب‌ها و ایدئولوژی‌ها و عصر تضاد افکار فلسفی و کلامی مختلف بود که از برخورد مسلمانان با مردم کشورهای فتح شده و نیز روابط مراکز اسلامی با دنیای خارج به وجود آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهمیدن و پژوهش پدید آورده بود.
در این زمان، رسالت و مسئولیت پاسدار راستین اسلام یعنی امام جعفر صادق (ع) بسیار خطیر و حساس بود چرا که کوچکترین کم کاری، کم تحرکی و غفلت موجب نابودی دین و تعلیمات حیات‌بخش اسلام، از درون و بیرون می‌شد.
پیشوای ششم شیعیان در چنین شرایط بحرانی، راهی با دشواری فراوان در پیش و وظیفه‌ای سنگین و عظیم بر دوش داشت.
امام جعفر صادق (ع) در چنین شرایط حساس و دشواری، به احیا و بازسازی معارف اسلامی پرداخت، مسائل فقهی و علمی و کلامی پراکنده را به صورت منظم درآورد و مکتب علمی عظیمی را ایجاد کرد که ثمره آن، تربیت چهار هزار شاگرد متخصص و دانشمند بزرگ مانند زرارة بن اعین شیبانی، حمران بن اعین شیبانی، بکر بن اعین شیبانی، جمیل بن دراج، جمیل بن صالح، محمد بن مسلم طائفی، هشام بن حکم، هشام بن سالم، جابر بن حیان، لیث بن البختری، جابر بن یزید جعفی، ابوبصیر، مؤمن الطاق، عمران حلبی، عبدالله بن سنان و ابوالصباح کنانی در رشته‌های گوناگون علوم و فنون از جمله فقه، فلسفه و کلام و علوم طبیعی بود که در سراسر سرزمین پهناور اسلامی آن روز پخش شدند.
فقه جعفری همان فقه محمدی (ص) یا توضیح و بیان دستورات دینی و همان اصول و فروعی است که از سوی خدا و از طریق قرآن و وحی به پیامبر اسلام (ص)  رسیده است.

مهمترين اقدامات امام جعفر صادق(ع) جهت تأسيس مكتب شيعه جعفري
سازماندهی فکری مکتب:
مجلس درس تشکیل دادند و در آن به شاگردان فهماندند که ماچه می‌گوییم. نظر ما در دین و مذهب چیست؟ از آیات قرآن چه برداشتی داریم. در طول حیات پربارشان بزرگ‌ترین مکتب فقهی را بنا نهاد. تکیه اصلی او بیان اندیشه اسلام بود. بخش مهمی از احادیث و علوم قرآنی را براساس شیوه علمی عرضه کردند و حدفاصل فرقه‌های گوناگون را برشمردند و نشان دادند که کدام فرقه تا کجا درست و استوار سخن می‌گوید و در کجا راه باطل را می‌پیماید.
زیرا وابسته به امام صادق (ع) و حاصل تلاش‌ها و برنامه‌های ایشان بود یعنی آنچه را که امامان پیشین مورد عمل قرارداده بودند ایشان آنها را به ثمر رساندند. مذهب جعفری مکتب امام علی (ع) نبود و مکتب علی علیه السلام همان اسلام راستین است و جز حضرت علی (ع) کیست که اسلام را بهتر و کامل تر از علی (ع) بشناسد. ایشان همگام پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و وصی وبرادر ایشان بودند. زندگیشان سراسر در کنار رسول الله گذشته بود.
ایشان مکتب شیعه را که همان اسلام راستین است معرفی کردند. خطوط فکری آن را عرضه و شاگردان را تشویق به تدوین کردند. برپایه تشویق ایشان اصول اربعماء تنظیم شد و براساس آن تشیع شکل و سازمان خویش را نشان داد. ایشان نشان دادند تشیع هم مذهب است و هم حکومت و بین این دو جدایی نیست. روش شیعه روش اهل بیت علیهم السلام است.
تشکل و وحدت افراد:
خدمت دیگر ایشان تربیت شاگردانی بود که هرکدام در رشته ای از علوم صاحب نظر بودند. او کوشید در عرصه حیات اجتماعی لااقل در سطحی محدود در مرز شاگردان خود اخلاق را حکومت دهد. دست پرورده‌های ایشان که بعدا در گوشه و کنار کشور اسلامی به فعالیت پرداخته بودند موقعیت خود و روش حیات اسلامی را دریافته و آن را در جامعه ترویج می‌کردند. ایشان حتی در مواردی به صورت عملی مردم را به وحدت و اخلاق می‌خواندند و درگیری‌های آنان را از میان می‌بردند.
گشودن باب اجتهاد:
امام تحرک خاصی در دنیای علم و فقه پدید آورد و شاگردان خود را وادار کرد که شیوه تحقیق و بررسی و استنباط را به‌کار گیرند و از قیاس برحذر باشند. ایشان با پایه گذاری فقاهت و فهم و صورت درسی دادن به مسائل باب مباحثاتی عظیم و پردامنه را گشود و با روشی که تعلیم می‌داد از آیات قرآن، احکام و قوانین اسلام را بیرون کشید. ایشان باب اجتهاد را باز گذاشتند و قانون آزاداندیشی را ترویج کردند و فرمودند: «اگر مجتهد در استنباط و اجتهاد خود به حق برسد. برای او دو پاداش است و اگر راه استنباط او درست باشد و آنچه که بدست آورد منطبق باحق عندالله نباشد باز هم برای او اجر استنباط وجود دارد»
توجه دادن به اهل بیت(علیهم السلام)
حق اهل بیت علیهم السلام درهمان روزهای اولیه وفات پیامبر از دست رفته بود و به تدریج که از روزگار حکومت زمامداران می‌گذشت در سایه القائات و دشمنی‌ها حقوقشان بیش از پیش فراموش شده و ارزش و اعتبارشان کم رنگتر می‌شد. در عصر بنی امیه سعی براین شد که اهل بیت را به فراموشی بسپارند و همین کار را انجام دادند. کار امام صادق(ع) احیای اهل بیت علیهم السلام و توجه دادن عامه به سوی آن بود. در مردم این درک و اندیشه پدید آمد که تجدید نظری در این زمینه باشند و این محصول تلاش امام بود که دربین جامعه علمی و فقهی آن روز توانست این برجستگی رابه اثبات رساند و خود به عنوان فردشاخص اهل بیت علیهم السلام در عصر امامت درخشندگی‌هایی داشت و در نهایت در سایه زحمات امام افکار اسلامی و خط صریح و صحیح آن از نو متجلی گردید.
چند حديث از امام جعفر صادق (ع)
قالَ الإمامُ جَعْفَرُ بنُ محمّد الصّادقُ (علیه السلام):
حَدیثی حَدیثُ أبى، وَ حَدیثُ أبى حَدیثُ جَدى، وَ حَدیثُ جَدّى حَدیثُ الْحُسَیْنِ، وَ حَدیثُ الْحُسَیْنِ حَدیثُ الْحَسَنِ، وَ حَدیثُ الْحَسَنِ حَدیثُ أمیرِالْمُؤْمِنینَ، وَ حَدیثُ أمیرَالْمُؤْمِنینَ حَدیثُ رَسُولِ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم)، وَ حَدیثُ رَسُولِ اللهِ قَوْلُ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: سخن و حدیث من همانند سخن پدرم مى باشد، و سخن پدرم همچون سخن جدّم، و سخن جدّم نیز مانند سخن حسین و نیز سخن او با سخن حسن یکى است و سخن حسن همانند سخن امیرالمؤمنین علىّ و کلام او از کلام رسول خدا مى باشد، که سخن رسول الله به نقل از سخن خداوند متعال خواهد بود.
۲- قالَ(علیه السلام): مَنْ حَفِظَ مِنْ شیعَتِنا أرْبَعینَ حَدیثاً بَعَثَهُ اللهُ یَوْمَ الْقیامَهِ عالِماً فَقیهاً وَلَمْ یُعَذِّبْهُ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکس از شیعیان ما چهل حدیث را حفظ کند ـ و به آن ها عمل نماید ـ، خداوند او را دانشمندى فقیه در قیامت محشور مى گرداند و عذاب نمى شود.
۳- قالَ (علیه السلام): قَضاءُ حاجَهِ الْمُؤْمِنِ أفْضَلُ مِنْ ألْفِ حَجَّه مُتَقَبَّله بِمَناسِکِها، وَ عِتْقِ ألْفِ رَقَبَه لِوَجْهِ اللهِ، وَ حِمْلانِ ألْفِ فَرَس فى سَبیلِ اللهِ بِسَرْجِها وَ لَحْمِها.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: برآوردن حوائج و نیازمندى هاى مؤمن از هزار حجّ مقبول و آزادى هزار بنده و فرستادن هزار اسب مجهّز در راه خدا، بالاتر و والاتر است.
۴- قالَ (علیه السلام): أَوَّلُ ما یُحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلاهُ، فَإنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ، وَ إذا رُدَّتْ، رُدَّ عَلَیْهِ سائِرُ عَمَلِهِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: اوّلین محاسبه انسان در پیشگاه خداوند پیرامون نماز است، پس اگر نمازش قبول شود بقیه عبادات و اعمالش نیز پذیرفته مى گردد وگرنه مردود خواهد شد.
۵- قالَ(علیه السلام): إذا فَشَتْ أرْبَعَهٌ ظَهَرَتْ أرْبَعَهٌ: إذا فَشا الزِّنا کَثُرَتِ الزَّلازِلُ، وَ إذا اُمْسِکَتِ الزَّکاهُ هَلَکَتِ الْماشِیَهُ، وَ إذا جارَ الْحُکّامُ فِى الْقَضاءِ اُمْسِکَ الْمَطَرُ مِنَ السَّماءِ، وَ إذا ظَفَرَتِ الذِّمَهُ نُصِرُ الْمُشْرِکُونَ عَلَى الْمُسْلِمینَ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هنگامى که چهار چیز در جامعه شایع و رایج گردد چهار نوع بلا و گرفتارى پدید آید:
چنانچه زنا رایج گردد زلزله ـ و مرگ ناگهانى ـ فراوان شود.
چنانچه زکات و خمسِ اموال پرداخت نشود حیوانات نابود شود.
اگر حاکمان جامعه و قُضات ستم و بى عدالتى نمایند باران ـ رحمت خداوند ـ نمى بارد.
و اگر اهل ذمّه تقویت شوند مشرکین بر مسلمین پیروز آیند.
۶- قالَ (علیه السلام): مَنْ عابَ أخاهُ بِعَیْب فَهُوَ مِنْ أهْلِ النّارِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکس برادر ـ ایمانى خود را برچسبى بزند و او ـ را متّهم کند از اهل آتش خواهد بود.
قَالَ علیه‌السلام: إِنَّمَا يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مَنْ كَانَتْ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا يَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا يَنْهَى عَادِلٌ فِيمَا يَأْمُرُ عَادِلٌ فِيمَا يَنْهَى رَفِيقٌ بِمَا يَأْمُرُ رَفِيقٌ بِمَا يَنْهَى.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: تنها کسى مى‏‌تواند امربه‌معروف کند یا نهى‌ازمنکر نماید که داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مى‏‌کند و از آنچه نهى مى‏‌نماید آگاه باشد، عادلانه امر کند و نهى نماید، با مهربانى و نرمی امر و نهى کند.
7- قَالَ علیه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَكَانَتْ عَلَيْهِمْ نِعْمَةً.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند بخشش‌هایی به مردمى داد و شکرش نکردند و آن نعمت‌ها وبال آنها شد؛ و مردمى را به مصیبت‌ها گرفتار کرد و صبر کردند، و بلاها براى آنها نعمت شد.
 8- قَالَ علیه‌السلام: صَلَاحُ حَالِ التَّعَايُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْ‏ءُ مِكْيَالٍ ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى، به پیمان‌ه‏اى پر می‌ماند که دو سوم آن هوش و زیرکى، و یک‌سومش نادیده گرفتن و تجاهل است‏.
 9- قَالَ علیه‌السلام: مَا أَقْبَحَ الِانْتِقَامَ بِأَهْلِ الْأَقْدَارِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: انتقام‌جویى قدرتمندان چه زشت است‏.
 10- قِيلَ لَهُ مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَقَالَ علیه‌السلام: لَا يَرَاكَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لَا يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكَ.
از امام صادق علیه‌السلام پرسیده شد: مردانگى چیست؟ فرمود: خدا تو را آنجا که منع کرده، نبیند و آنجا که امر کرده، گم نکند.
 11- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: مَكْتُوبٌ فِي التَّوْرَاةِ اشْكُرْ مَنْ أَنْعَمَ عَلَيْكَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَكَرَكَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنَّعْمَاءِ إِذَا شُكِرَتْ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا كُفِرَتْ. الشُّكْرُ زِيَادَةٌ فِي النِّعَمِ وَ أَمَانٌ مِنَ الْغِيَرِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: در تورات نوشته شده: سپاس آن‌کس که نعمتت داده، بگذار؛ و بر کسى که شکرت گفت، نعمت بخش، که نعمت‌ها با شکرگزارى زوال نپذیرند، و با کفران و ناسپاسى بقا نیابد. سپاس‌گزارى نعمت را افزون کند، و ایمنى و پناه از دگرگونی [نعمت] باشد.
 12- قَالَ علیه‌السلام: فَوْتُ الْحَاجَةِ خَيْرٌ مِنْ طَلَبِهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ أَشَدُّ مِنَ الْمُصِيبَةِ سُوءُ الْخُلُقِ مِنْهَا.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: از دست‌دادن حاجت و نیاز، بهتر از تقاضاى به نااهل است، و دشوارتر از گرفتارى، بدخویی ناشى از آن گرفتارى است‏.
 
13- سَأَلَهُ علیه‌السلام رَجُلٌ أَنْ يُعَلِّمَهُ مَا يَنَالُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا يُطَوِّلَ عَلَيْهِ، فَقَالَ علیه‌السلام: لَا تَكْذِبْ.
مردى از امام صادق علیه‌السلام درخواست کلامى کوتاه نمود که حاوى خیر دنیا و آخرت باشد، ایشان فرمود: دروغ مگو.
 14- قَالَ علیه‌السلام: الدَّيْنُ غَمٌّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بدهکارى، اندوه شب است و خوارى روز.
 15-قَالَ علیه‌السلام: إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْيَاكَ فَاتَّهِمْ دِينَكَ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون کار دنیایت سامان یافت، به دین و آئین خود بدگمان شو.
 16- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُمْ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: با پدران خود خوش‌رفتارى کنید تا مشمول خوش‌رفتارى فرزند خود گردید؛ و نسبت به زنان مردم رعایت عفّت و پاکدامنى بنمایید تا زنانتان عفیف و پاکدامن گردند.
 17- قَالَ علیه‌السلام: مَنِ ائْتَمَنَ خَائِناً عَلَى أَمَانَةٍ لَمْ يَكُنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ ضَمَانٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکه خائنى را امانت‌دارِ امانتى کند، او را نزد خدا ضمانتى نباشد.
 18- قَالَ علیه‌السلام: الْحَيَاءُ عَلَى وَجْهَيْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِيمَانٌ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: حیا دو گونه است: یکى ضعف و ناتوانى است، و دیگرى نیرومندى و اسلام و ایمان.
 19- قَالَ علیه‌السلام: تَرْكُ الْحُقُوقِ مَذَلَّةٌ وَ إِنَّ الرَّجُلَ يَحْتَاجُ إِلَى أَنْ يَتَعَرَّضَ فِيهَا لِلْكَذِب ِ.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: رعایت نکردن حقوق، زبونى است، و مرد را براى پوزش‌خواهى به دروغ وامى‏‌دارد.

منابع:
https://www.mefda.ir/news/219131
https://bahjat.ir/fa/content/5940
https://www.porseman.com/article
https://farsi.al-shia.org