نام حضرت معصومه علیها السلام «فاطمه کبری» بود؛ زیرا حضرت کاظم علیه السلام سه دختر به نام فاطمه داشتند و حضرت معصومه علیها السلام بزرگتر از آنها بود.
مادر آن حضرت بانوی بزرگواری به نام «نجمه» خاتون بود. و  لقب «معصومه» را امام رضا علیها السلام بر ایشان نهاد.
در شرافت نسب حضرت معصومه علیها السلام همین بس که ایشان دختر امام، خواهر امام و عمه امام هستند و همگی این ائمه به علاوه امام باقر و امام صادق علیهما السلام در جلالت شأن ایشان، روایت دارند. آن حضرت از معدود امام زادگانی است که پنج معصوم در عظمت شأن او سخن گفته اند.
آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه ای از وجود حضرت زهرا سلام الله علیها بود.در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشت که امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند.فرمود: «من زار المعصومة بقم کمن زارنی» : (کسی که حضرت معصومه علیها سلام را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است).
مقام علم و عرفان او در مرحله ای است که در فرازی از زیارتنامه غیر معروف او چنین می خوانیم: «السلام علیک یا فاطمه بنت موسی بن جعفر و حجته و امینه؛ سلام بر تو ای فاطمه دختر موسی بن جعفر و حجت و امین از جانب موسی بن جعفر».و باز می خوانیم: «السلام علیک ایتها الطاهرة الحمیدة البرة الرشیدة التقیة الرضیة المرضیة»: (سلام بر تو ای بانو پسندیده نیک سرشت، ای بانوی رشد یافته، پاک طینت، پاک روش، شایسته و پسندیده).بدین لحاظ و مقامات عالی معنوی آن بانوست که حضرت رضا علیه السلام در فرازی از زیارتنامه معروفش به ما آموخته که در کنار مرقدش خطاب به او بگوییم: «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة فان لک عندالله شانا من الشان؛ ای فاطمه! در بهشت از من شفاعت کن چرا که تو در پیشگاه خداوند دارای مقامی بس ارجمند و والا هستی». .امام صادق علیه السلام سالها قبل از ولادت حضرت معصومه علیها سلام  در توصیف قم سخن گفته و آن مکان را حرم خاندان رسالت خوانده بود. آنگاه فرمود: به زودی بانویی از فرزندانم به سوی آن کوچ کند که نامش فاطمه دختر موسی بن جعفر است و با شفاعت او همه شیعیانم وارد بهشت می شوند.
حضرت معصومه(س) همچون جده‌اش حضرت زهرا(س) در معیارهای ارزشی اسلام یکه‌تاز عرصه‌ها بود و در علم و کمالات و قداست گوی سبقت را از دیگران ربوده بود. همان‌گونه که پیامبر اکرم(ص) در شان حضرت زهرا(س) فرمودند: «فداها ابوها»؛ پدرش به فدایش باد، حضرت موسی بن جعفر(ع) نیز در شان حضرت معصومه(س) فرمودند: «فداها ابوها».
در روایات وارد شده است که روزی عده‌ای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش‌هایی داشتند که می‌خواستند از محضر امام کاظم(ع) بپرسند و ایشان در سفر بود. از این رو حضرت فاطمه معصومه (س) پاسخ آن پرسش‌ها را نوشت و به آنها داد، آنان از مدینه خارج شده و در بیرون شهر امام موسی کاظم(ع) را دیدند. هنگامی که امام (ع) پرسش‌های آنان و پاسخ‌های حضرت معصومه (س) را مشاهده کرد، سه بار فرمود: «فِداها اَبوها»؛ پدرش به فدایش.
برخی شباهت های حضرت فاطمه معصومه (س) با مادرشان حضرت فاطمه زهرا (س)
صحبت از شباهت دو فاطمه است. فاطمه مادر و فاطمه دختر که هردو فاطمه نام دارند و هردو معصومه هستند.
- حضرت فاطمه معصومه(س) هم‌نام حضرت فاطمه زهرا(س) است و در این نام رازها نهفته است. یکی از رازها این است که در علم و عمل از رقبای خود پیشی گرفته و دیگر اینکه از ورود شیعیان به آتش دوزخ جلوگیری می‌کند.
- از دیگر شباهت ها بحث ثواب زیارت است. در ارتباط با ثواب زیارت حضرت زهرا(س) آمده که «وجب له الجنه» و در ارتباط با حضرت فاطمه معصومه(س) نیز آمده و از چند امام معصوم هم نقل شده که «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّهُ» یعنی هرکس که در قم آرامگاه حضرت را زیارت کند برای او بهشت است.
- مسئله دیگر این است که هر دو دارای زیارتنامه ای هستند که از یک معصوم نقل شده. البته راجع به حضرت زهرا(س) زیارتنامه های متعددی داریم و راجع به حضرت معصومه(س) تنها یک زیارتنامه موجود است که از امام رضا(ع) برادر بزرگوار ایشان نقل شده است.
- شباهت دیگر این است که هر به دفعات مورد حمد و ثنای معصومین قرار گرفته اند و روایات زیادی در اراتباط با هر دو معصوم بیان شده است. حضرت زهرا(س) که «اظهر من الشمس» است و در مورد حضرت فاطمه معصومه(س) از جد ایشان یعنی امام صادق(ع) حتی پیش از اینکه پدر حضرت معصومه(س) به دنیا بیاید در مورد حضرت معصومه(س) روایت کرده اند و از امام کاظم(ع) امام رضا(ع) و امام جواد(ع) نیز روایاتی راجع به حضرت معصومه(س) نقل شده است و حداقل چهار امام در شان و منزلت حضرت ذکر حدیث دارند.
-شباهت دیگر این است که هردو شفیع روز جزا هستند. راجع حضرت زهرا(س) که مسئله روشن است و راجع به حضرت فاطمه معصومه(س) همین بس که در زیارتنامه ایشان ما به حضرت خطاب می کنیم که «ای فاطمه شفاعتم کن در هنگام ورودم به بهشت» ک این نشان دهنده این است که ایشان از این مقام بلند معنوی برخوردار هستند.
-: مورد دیگر از شباهت ها این است که هردو در دفاع از امامت و ولایت به دنبال امام خود حرکت کردند. حضرت زهرا (ع) که روشن است در دفاع از امیرالمومنین(ع) آنقدر جلو رفت که منجر به شهادتش شد و حضرت فاطمه معصومه هم همین طور که به دنبال برادرش امام رضا(ع) حرکت کرد و تا قم آمد و از اینجا نتوانست به توس و خدمت امام خود برسد اما در هرحال  هردو در دفاع از امام خود خروج از منزل دارند.
- شباهت  دیگر این است که هیچکدام دارای کُفّی نبودند و این نکته بسیار مهمی است. حضرت زهرا(س) در بین انسان های معمولی دارای هیچ کفی نبود لذا کف حضرت زهرا(س) تنها یک معصوم که امیرالمومنین(ع) بود و حضرت فاطمه معصومه(س) هم از غیر معصوم هیچ کفی نداشت همانند مادر بزرگوارش.
هجرت حضرت فاطمه معصومه(ع) از مدینه به خراسان
مأمون عباسی در سال 200 هجری قمری، با نامه ها و پیام های بسیار، حضرت رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد، آن بزرگوار، ناگریز از روی اکراه، این دعوت را پذیرفت و با کاروانی که مأمون فرستاده بود، به سوی خراسان آمد.
یک سال بعد(سال 201) حضرت معصومه(ع) به شوق دیدار برادرش حضرت رضا(ع) عازم خراسان گردید و با همراهان حرکت کردند، ولی حقیقت این است که این حرکت، هجرت معنی دار و عظیم حضرت معصومه(ع) برای حمایت از ولایت امام علی موسی الرضا(ع) و تقویت مسأله رهبری بود، که در ظاهر به صورت سفر برای دیدار برادر عنوان می شد آن حضرت در این هجرت به ساوه رسیدند. در مورد آن حضرت معصومه(ع) از ساوه به قم، مطالب مختلفی گفته شده است.
ولی در این باره بهترین و اصیل ترین مدارک، تاریخ قدیم قم است که در قرن چهارم نگاشته شده و مرحوم علامه مجلسی و محدث قمی و بزرگان از علما به آن اعتماد می کنند، آنچه که"حسن بن محمد نویسنده تاریخ قدیم قم" به گفته علامه مجلسی در بحارالانوار، و محدث قمی در سفینه البحار در این باره نظر می دهد، چنین است:
حضرت رضا(ع) به دعوت مأمون در سال 200 هجری از مدینه به خراسان آمد، حضرت معصومه(ع) در سال 201 برای دیدار برادر، از مدینه رهسپار خراسان شد(ناگفته پیداست که در این سفر دور، گروهی از برادران و خدمتکاران به همراه حضرت معصومه(ع) بوده اند) وقتی که به ساوه رسیدند، حضرت معصومه(ع) بیمار شد، پرسید از این مکان تا قم چقدر راه است؟ عرض کردند: ده فرسخ، به خدمتکار دستور داده که به جانب قم رهسپار گردند، به این ترتیب به قم آمد و به منزل موسی بن خزرج بن سعد اشعری که از اصحاب امام رضا(ع) بود، وارد شد.
امام روایت صحیح تر این است که: چون خبر ورود آن بانوی با عظمت حضرت فاطمه معصومه(ع) به آل سعد رسید، همگی به اتفاق به استقبال او رفتند تا او را به قم دعوت کنند، در میان آنها موسی بن خزرج به کاروان حضرت معصومه(ع) رسید، زمام شتر آن حضرت را گرفته و به طرف قم آمد و در منزل خود با کمال افتخار از آن بانو پذیریی کرد، ولی پس از 16 یا 17 روز آن بانوی ارجمند، رخت از جهان بربست و پسران سعد را در سوگ خود نشانید.
آری خاطر حضرت معصومه(ع) خیلی آزرده بود، آرزوی دیدار پدر و برادر در دلش ماند، و با دنیایی از ‎غم و اندوه با این جهان وداع گفت. در این چند روزی که حضرت معصومه(ع) در قم بود از فراق برادر می گریست ومحزون و غمگین بود، در سرای موسی بن خزرج عبادتگاهی داشت که هنوز باقی است و هم اکنون آن مکان شریف با بنایی مجلل و جالب مشخص است، دارای حجره هایی است که در آن طلاب علوم دینی هستند، و در جنب آن، مسجد با شکوهی ساخته اند. اینک آنجا به نام مدرسه ستیه(175)در محله میدان میر قم، معروف می باشد.

منبع:
https://www.borna.news/
https://hawzah.net/fa/Article/View/96666
https://iqna.ir/fa/news/3344667/
https://www.isna.ir/news/99090604752/