یک کارشناس و سخنران مذهبی با شرح چرایی شهرت امام رضا(ع) به عالم آل محمد(ص)، گفت: در زمانه امام رضا(ع) علوم ناب اسلامی فراتر از جامعه اسلامی رفت و رویکرد برون‌مرزی و بین‌المللی یافت، این هم مقدر الهی بود که «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد».

به مناسبت فرا رسیدن دهه کرامت (1 تا 11 ذی‌القعده، فاصله بین سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) تا سالروز ولادت امام رضا(ع)) و در آستانه ولادت ثامن‌الحجج، حضرت علی‌بن موسی الرضا(ع) در سلسله گفتگوهایی اوصاف و القاب امام رضا(ع) و چرایی شهره شدن آن حضرت(ع) به این القاب را بررسی می کنیم. در ادامه فلسفه شهره شدن امام مهربانی ها(ع) به «عالم آل محمد(ص)» را در گفتگو با یک کارشناس مذهبی بررسی کرده ایم که مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

حجت الاسلام والمسلمین هادی الیاسی با اشاره به اوصاف و القاب امام رضا(ع)، اظهار کرد: هر یک از اهل بیت(ع) به یک لقب در میان مردم و جامعه اسلامی شهرت یافته اند، البته برخی از این القاب ریشه در نامگذاری از سوی پیامبر(ص) دارد همچون اوصاف زین‌العابدین، باقرالعلوم و صادق برای امامان چهارم، پنجم و ششم علیهم السلام.

این کارشناس مذهبی با اشاره به شهرت امام رضا(ع) به «عالم آل محمد(ص)» ادامه داد: ائمه معصوم علیهم السلام ما همگی خُزان علم و معدن علم الهی هستند چنان که در زیارت جامعه کبیره می خوانیم: «خُزَّانَ الْعِلْمِ»؛ اما اینکه چرا حضرت رضا(ع) به این لقب شهرت یافته اند، جهات مختلفی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.

این مبلغ دینی در ادامه تصریح کرد: علوم از طریق اهل بیت عصمت و ظهارت(ع) به سه شیوه رواج یافت، نخست تربیت شاگران و یاران همچون دوره امام باقر(ع)، دوم از طریق شیوع و گسترش در جامعه همچون اتفاقی که در دوران امام صادق(ع) افتاد و علوم اسلامی در رشته های مختلف اعم از فقه، حدیث، تفسیر، تاریخ و .. بین جامعه اسلامی در شهرهای کوفه، بصره و ... رواج و گسترش یافت.

علم در زمانه امام رضا(ع) رویکرد برون مرزی و بین المللی یافت

وی اضافه کرد: اما در زمانه امام رضا(ع) این علم فراتر از جامعه اسلامی رفت و رویکرد برون مرزی و بین المللی یافت، این هم مقدر الهی بود که «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد». در آن دوران مامون عباسی به منظور تخریب جایگاه علمی اهل بیت(ع) و امام رضا(ع)، بزرگان مکاتب از یهود و نصارا و ... را برای مناظره با حضرت(ع) دعوت می کرد و مجالس مناظره را به راه می انداخت، اما وقتی حضرت ثامن الحجج(ع) مقابل آنها قرار می گرفتند مقام دینی خود را ثابت کرده و پاسخ پیروان از هر دین و مکتبی را با ادله خودشان می دادند.

سخنران مسجد مقدس جمکران با بیان اینکه مناظرات فرصت شناخته شدن وجهه علمی امام رضا(ع) برای بزرگان همه ادیان و مکاتب را فراهم کرد، افزود: با مرور روایات درمی یابیم بخش عمده احادیث آن دوران راویانی نقل شده که حتی مسلمان نبودند و بعد اسلام آوردند و برخی نیز بر مکتب خویش باقی ماندند. اینها نبود مگر به دلیل توفیق امام رضا(ع) در نمایش و اثبات علم اهل بیت(ع) به پیروان ادیان مختلف. و این طریقی است که ما هم امروز باید در شناساندن شیعه از آن بهره بگیریم تا دیگران هم از وجهه علمی اسلام و تشیع بهره ببرند.

امام رضا(ع) علوم وارداتی را به چالش کشیدند

وی با اشاره به نهضت ترجمه افکار و آثار در دوره مامون عباسی، ابراز کرد: ورود علوم غیراسلامی به دایره اسلامی فقط مختص به زمان امام رضا(ع) نیست بلکه در ادوار پیشین هم بودند افرادی که با این علوم آشنا شدند و از این مجرا شبهاتی را وارد دین کردند. اما به دلیل تاسیس بیت الحکمه یا دارالترجمه در زمان مامون، این رویه در زمان امام رضا(ع) شدت و نمود بیشتری داشت. هدف مامون کمرنگ کردن علوم اهل بیت(ع) و به چالش کشیدن این علم بود چنان که در مناظرات هم این هدف را پیگیری می کرد.  اما امام رضا(ع) در دوران حضور در مدینه و نیز در دوره چندساله ولایت عهدی به ویژه در مناظرات با دیگر روش ها، همه علوم وارداتی را به چالش کشیدند و حقیقت علوم اسلامی را به نمایش گذاشتند.

حجت الاسلام الیاسی برخورد و مبارزه با فرقه های انحرافی را دیگر وجه «عالم آل محمد(ص)» بودن امام رضا(ع) معرفی و تاکید کرد: فرقه های انحرافی به دلیل دور ماندن از منبع علم اسلام ناب و منع نقل، کتابت و تدوین صدساله حدیث که سنت سقیفه بود، شکل گرفتند، این باعث شد مردم فقط با ظواهر دین آشنا شدند و حتی در ظواهر هم از دین حقیقی دور ماندند! از این رو، فرقه ها و افکاری شکل گرفت که بعد از سده نخست هجری خود را بروز و ظهور دادند. برخی التقاطی بودند مثل مرجئه و زنادقه برخی انحرافی بودند مثل خوارج که بیشتر جنبه فکری یافتند تا نظامی؛ همچنین بود غالیان و صوفیان و سوفسطائیان و ... اینها روز به روز د ر حال گسترش بودند. از طرف دیگر اهل حدیث نیز فقط ظاهر قرآن و احادیث را می گرفتند و به باطن آن نظر نداشتند، از دیگر سو معتزلیان وحی را کنار گذاشته و عقل گرای محض بودند!

وی ابراز کرد: البته در زمان امام صادق(ع) هم اینها بودند اما حضرت(ع) افرادی را تربیت کردند و کلام و متکلمین از زمان حضرت صادق(ع) به نوعی پیدا شدند و ایشان شاگردانی را تربیت کردند که در فضاهای مختلف با مخالفان مناظره و تکلم می کردند؛ هشامین (هُشام بن سالم و هُشام بن حَکَم)، مومن طاق، ابوبصیر و دیگران در این مسیر بودند. اینها شاگردانی را تربیت کردند و برخی صاحب ایده و مکتب شدند مثل مکتب هشام و مکتب زُراره.

مبارزه با خطوط انحرافی التقاطی توسط امام رضا(ع)

این کارشناس و سخنران مذهبی اضافه کرد: اینها وقتی به زمانه امام رضا(ع) می رسند باز هم با سوالات بسیار مواجه بودند که در محضر امام رضا(ع) عرضه می کردند و پاسخ می گرفتند. از این رو، مبارزه با خطوط انحرافی التقاطی و تبیین اسلام ناب توسط حضرت ثامن‌الائمه(ع) نیز به عنوان عالم آل محمد(ص) همچون سایر ائمه معصوم(ع) انجام شده است.

وی با بیان اینکه کلام اهل بیت(ع) ثقل دیگر دین و همراه قرآن است، خاطرنشان کرد: همانطور که قرآن فقط متعلق به مسلمان زمان پیامبر(ص) نیست و تا بشر قیام قیامت به واسطه آن به راهی که اقوم است هدایت می شوند، کلام اهل بیت(ع) به عنوان هادیان امت نیز چنین است. یعنی اینطور نیست که کلامی از سوی امامان معصوم(ع) صادر شده و در زمان محصور مانده باشد بلکه اینها برای همه تاریخ به عنوان مفسران قرآن کاربرد دارد. اگر آموزه های رضوی نیز که همچون خط غدیر خط اسلام ناب است تبیین و تفسیر شود همانطور که ائمه(ع) در زیارت جامعه به «أعْلامِ التُّقى» پرچم های هدایت تعبیر شده اند، هادی ما در مسیر سعادت خواهد بود.

گفتگو از آمنه مستقیمی