نخستین و اساسی‌ترین هدف بعثت پیامبران، دعوت به توحید و یکتاپرستی و نفی هرگونه شرک و طاغوت است. قرآن کریم می‌فرماید: «ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید».
هدف دیگر بعثت پیامبران، اصلاح فرد و جامعه در تمام جنبه‌هاست. در زمینه اصلاح اجتماعی، مهم‌ترین کار پیامبران الهی را می‌توان در از میان بردن ارزش‌های جاهلی و کاذب و معیارهای نادرست و جایگزینی ارزش‌های الهی دانست. یکی دیگر از مهم‌ترین هدف‌های بعثت پیامبران، اقامه قسط و عدل در جامعه است. پیامبران مبعوث شدند تا با اجرای احکام الهی و سیراب کردن تشنگان عدالت از منبع فیض الهی، زندگی بشری را رنگ الهی بزنند.
خداوند بزرگ با بعثت پیامبران، با انسان‌ها اتمام حجت کرده است تا عذر و بهانه‌ای برای آنان وجود نداشته باشد. عقل انسان، پیامبر درونی و یکی از دو حجت خداوند به شمار می‌آید، ولی فعالیت‌های عقلی، خالی از تردید و شک نیست. پس جای این گفته برای انسان وجود دارد که: خدایا! اگر حجت خود را می‌فرستادی، ما از او پیروی می‌کردیم و فرد شایسته‌ای می‌شدیم. ازاین رو، قرآن فرموده است: «ما هرگز قومی را مجازات نمی‌کنیم، مگر اینکه پیامبری مبعوث کرده باشیم».
بار امانت رسالت برای پیامبر(ص) آن قدر مهم بود که حاضر نشد آن را با ثروت‌های مادی و به فرموده خودش ماه و خورشید هم عوض کند. از این رو، پیامبر(ص) در راه اجرای رسالتش، سختی‌های بسیاری تحمل کرد و برای هدایت انسان‌ها و ابلاغ پیام توحید، بیش از طاقت خود تلاش می‌کرد. تا جایی که خدا در چند مورد به حضرت خطاب کرد: «از اینکه مشرکان ایمان نمی‌آورند، تو شاید خود را تباه سازی». خود حضرت نیز فرموده:« که هیچ پیامبری در راه رسالت خود، مثل من سختی ندیده».
حال وظیفه ما مسلمانان و امت پیامبر(ص) در قبال زحمات آن بزرگوار و پیام بعثت چیست؟ ما چطور و کی می‌توانیم به خواسته پیامبر(ص) که همان پیام بعثت است، عمل کنیم؟
پیام مهم بعثت، تحول و چرخش کامل از همه انحراف‌ها و بدی‌ها به سوی نیکی‌ها و ارزش‌های اسلامی و قرآنی که ره آورد بعثت است. پیام بعثت، تلاش همیشگی و خستگی‌ناپذیر آنهایی است که به اسلام و پیامبر(ص) ایمان آوردند. ما مسلمان‌ها وظیفه داریم در هرجا و هر زمان که هستیم، محیط خودمان را از آلودگی، سستی، تبعیض و پلیدی پاک کنیم و دنیا را به محیطی امن و پاک تبدیل کنیم تا در پرتو آموزه‌های آسمانی رسول خدا(ص) در دنیا و آخرت، دل شاد و پیروز باشیم.
نقش و جایگاه پیامبراکرم (ص) در نظام هستی، دارای اهمیت بخصوصی می باشد؛ زیرا پیامبر یگانه منبع و واسطه اصلی فیض حق و واسطه حق و خلق است. دینداران قوانین و احکام دنیایی و دینی خویش را وامدار زحمات رسولان الهی و بخصوص رسول اکرم (ص) می باشند.
آيا پيامبران الهي همه در يك مرتبه اند؟
آیا پیامبران الهی در یک رتبه و درجه اند یا میان این فرزانگان بی بدیل جهان خلقت، تفاوت وجود دارد؟
با مراجعه به عقل و نقل، می توان گفت: پیغمبران الهی در مقام و منزلتِ واحدی نیستند بلکه جایگاه های گوناگونی در پیشگاه الهی دارند. قرآن مجید در این خصوص می فرماید:
«تلک الرّسل فضّلنا بعضهم علی بعض؛ آن پیامبران، برخی را نسبت به برخی برتری دادیم».
نیز می فرماید:
«لقد فضّلنا بعض النّبیّین علی بعض؛ مطمئنّاً ما بعضی از پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم».
در روایات هم به این موضوع تأکید شده است. امام صادق علیه السلام فرمود:
«سادة النّبیّین و المرسلین خمسة... ـ و هم اولوالعزم من الرّسل و علیهم دارت الرّحی ـ نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمّد صلّی اللّه علیه و آله و علی جمیع الأنبیاء؛3 سیّد و سرور پیامبران و مرسلان... ـ که پیامبران اولوالعزم هستند و آسیاب خلقت* به برکت وجودشان می چرخد ـ پنج تن اند: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمّد (که درود و سلام خدا بر او و آلش و تمامی پیامبران باد)».
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
«انّ اللّه تعالی فضّل انبیائه المرسلین علی الملائکة المقرّبین و فضّلنی علی جمیع الأنبیاء و المرسلین...4؛ خدای متعال، پیامبران مرسل خویش را بر فرشتگان مقرّبش برتری داد و مرا بر تمامی پیامبران و مرسلان...».
شاید بتوان از این دو حدیث برداشت کرد که در مجموع، فرستادگان الهی برای انسان، به ترتیب رتبه و مقام، عبارتند از: نبیّ، مرسل و اولوالعزم که در رأس آنان، پیغمبر گرامی اسلام علیه السلام قرار دارد.
آیة اللّه مصباح یزدی در این باره می گوید:
«نبیّ از نظر مصداق (نه از نظر مفهوم) اعم از رسول است؛ یعنی همه پیامبران، دارای مقام نبوّت بوده اند ولی مقام رسالت، اختصاص به گروهی از ایشان داشته است. و به حسب روایتی... تعداد رسولان، سیصد و سیزده نفر می باشد، و طبعاً مقام ایشان بالاتر از مقام سایر انبیا خواهد بود، چنان که خود رسولان هم از نظر مقام و فضیلت، یکسان نبوده اند و بعضی از ایشان به مقام امامت نیز مفتخر گردیده اند».
از نظر عقلی، می توان گفت: گستردگیِ حوزه عملیاتی پیامبران، ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با سعه وجودی آنان دارد؛ یعنی پیشرفت و تکامل هر پیغمبر در میدان علم و عمل و بهره برداری او از دانش های لدنّی و الهی در قالب وحی و الهام ـ با واسطه یا بی واسطه ـ با دایره و حوزه شریعت و محدوده تبلیغاتی وی تناسب و سنخیت دارد؛ تا جایی که برخی از آن وجودهای مقدّس فقط در حدّ «نبیّ» باقی ماندند و برخی مأمور ارسال پیام های الهی به مردم شده، تحت عنوان «مُرْسَل» مطرح گشتند؛ و برخی صاحب و آورنده شریعت به شمار آمده، حقیقت «اولوالعزم» را تشکیل دادند و برخی به علّت آن که گستره زمان و مکان را درنوردیده و فائق بر تمام کمالات و ویژگی های معنوی در عالم امکان گشتند، شریعتشان شامل جنّ و انس شد و جاودانه باقی ماندند.

برتري پيامبر (ص) بر انبياء الهي
اولین نشانه برتری پیامبر اسلام نسبت به تمامی انبیاء، شرح صدر است. در سوره طه آیه ۲۵ آمده است که موسی به خداوند گفت «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی» یعنی خدایا! به من شرح صدر عنایت کن. اما مسئله این است که آنچه را موسی از خدا می‌خواست، پیشاپیش به پیامبر اسلام اعطاء شده بود. چراکه در آیه یکم سوره انشراح می خوانیم «الم نشرح لک صدرک» یعنی آیا ما شرح صدر به تو ندادیم؟
دومین نشانه ای که می توان به عنوان برتری پیامبر اسلام نسبت به تمام انبیاء ذکر کرد دفاع خداوند از پیامبر اکرم است.
همه انبیاء در مقابل تکذیب امت‌های خویش، خودشان از جایگاه رسالت دفاع می‌کردند، اما در مقابل ناملایمت‌های امت با پیامبر اکرم، خداوند از ایشان دفاع می‌کند.
در آیات ۶۶ و ۶۷ سوره هود آمده است که «قَالَ الْمَلَأُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاکَ فِی سَفَاهَةٍ وَإِنَّا لَنَظُنُّکَ مِنَ الْکَاذِبِینَ، قَالَ یَا قَوْمِ لَیْسَ بِی سَفَاهَةٌ وَلَکِنِّی رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِینَ.»
یعنی «مهتران قوم او که کافر شده بودند، گفتند: می‌بینیم که به بی¬خردی گرفتار شده‌ای و پنداریم که از دروغگویان باشی».
خداوند به جناب هود فرمود: «به آنها بگو: ای قوم! من نادان نیستم، من فرستاده‌ای از جانب پروردگار جهانیان هستم.»
اما وقتی پیامبر اسلام توسط امتش تکذیب شد و به ایشان، شاعر و مجنون گفتند، خداوند در آیه ۶۹ سوره یس خودش از پیامبر دفاع کرد و فرمود «وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنْبَغِی لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَقُرْآنٌ مُبِینٌ» یعنی ما آنچه را به او یاد داده‌ایم شعر نیست، بلکه قرآن است.
نکته دیگر این است که خداوند در هیچ برهه‌ای به امت‌ها نمی‌گوید که با پیامبر خود چگونه رفتار کنند، اما برای امت اسلامی دستورالعمل فرستاده است. خداوند در آیه ۵۹ سوره نساء می فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا».
یعنی ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولوالامر خویش فرمان برید. و چون در امری اختلاف کردید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید- به خدا و پیامبر رجوع کنید. در این خیر شماست و سرانجامی بهتر دارد.
یه ۵۷ سوره احزاب هم خطاب عتاب آلودی نسبت به کسانی که پیامبر اکرم را اذیت می کنند دارد و می فرماید «إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا».
یعنی آنها که خدا و پیامبرش را آزار می‌دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته (لعنت کرده است)، و برای آنها عذاب خوارکننده‌ای آماده کرده است.
لذا اینها نمونه آیاتی است که حکایت از محبت بسیار خداوند به پیامبرش است و دستورالعملی را به مردم نشان می دهد که چگونه با پیامبر خود رفتار کنند. آیات متعدد دیگری مانند آیه یکم سوره حجرات، آیه هفتم سوره حشر، آیه ۱۳ و ۲۷ انفال، آیه ۵۳ احزاب و ... در این مورد وجود دارد.
همچنین ابن مسعود در مقام ولایت پیامبر بر انبیاء می‌گوید: پیامبر فرمودند در معراج جبرئیل گفت: «از ارواح انبیاء سؤال کنم برای چه به رسالت مبعوث شدید؟ آنها گفتند: بواسطه‌ پذیرش ولایت تو مبعوث شدیم».
نكته ديگر تفاوت در این است که اجر و مزد پیامبر، تنها به سود امت است. خدا به پیامبرش فرمود: قُلْ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَی اللَّهِ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ ؛ بگو هر اجری از شما خواسته‌ام برای خود شماست، اجر من تنها بر خداست، و او بر همه چیز گواه است. لذا محبت اهل بیت به سود امت پیامبر است».
پیامبر در حدیثی فرمودند: «محبت من و خاندانم در صد جا به کارتان می‌آید که حالات آن عظیم است».
در بیان دیگر فضائل پیامبر اکرم صلوات بر پیامبر را رفتار مشترک خداو خلق می خواند و می گوید: «خداوند به ملائکه دستور داد که بر آدم سجده کنند ولی خودش چنین کاری نکرد. اما در قرآن سوره ۵۶ احزاب فرمود: خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملا تسلیم (امر او) باشید. در اینجا، خدا هم بر پیامبرش درود می‌فرستد.
دلايل اين برتري
-    یقین پیامبر اکرم
وی ادامه می دهد یقین سه مرتبه دارد: «علم الیقین، عین الیقین، حق الیقین. درباره یقین رسول اکرم در قرآن آیه ۷ تا ۹ سوره نجم آمده است «وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَی، ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی، فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی؛ در حالی که در اُفق اعلی قرار داشت! سپس نزدیکتر و نزدیکتر شد ... تا آنکه فاصله او (با پیامبر) به اندازه فاصله دو کمان یا کمتر بود».
وی معتقد است: «یقین پیامبر، ایشان را به مرتبه سدرة المنتهی رسانده بود. معراج پیامبر، بر مبنای یقین ایشان بوده و بالاتر از آن برای کسی نقل نشده است».
-    حسن خلق پیامبر اکرم
وی اظهار می دارد: «یکی از فضائل پیامبر اکرم حسن خلق است. حسن خلق، روش تبلیغی پیامبر است. هدف پیامبر آشنایی مردم با مکتب اسلام است و ابزار ایشان، حسن خلق است. کمتر شنیده شده که پیامبر با فردی مواجه شوند و بخواهند او را با برهان و استدلال مسلمان کنند. مکتب اخلاقی ایشان، راه رسیدن مردم به خداست. این اخلاق، اعطایی خداوند نیست. این حُسن خلق از صفات پیامبر است که خدا آن را ستایش کرده است».
-    سخاوت نفس پیامبر اکرم
این کارشناس دینی معتقد است: «سخاوت نفس نیز، ویژگی خاص پیامبر است. ما دو نوع سخاوت داریم. یکی سخاوت بذل است و دیگری سخاوت نفس. سخاوت بذل، داشتن مال است به حدی که آدمی بتواند آن را به دیگران ببخشد. اما سخاوت نفس، طلب نکردن چیزی است که در دست مردم است در حالی که نهایت احتیاج به آن وجود دارد. تعبیر عموم مردم از این صفت، بلندنظری است».
وی ادامه می دهد: «در قرآن آمده است وقتی پیروان پنج پیامبر الهی؛ هود، صالح، لوط، نوح و شعیب، به آنان گفتند ما می‌خواهیم برای تو مزد قرار بدهیم، در پاسخ شنیدند ما از شما مزد نمی‌خواهیم، مزد ما بر عهده خداست. این مسئله در سوره شعراء آیات ۱۰۹، ۱۲۴، ۱۴۵، ۱۶۴ و۱۸۰ آمده است. اما پیامبر اکرم در برابر همین گفته امت خود فرمودند: «من از شما اجری نمی‌خواهم، مگر مودت ذوی القربی».
-    رحمت با خَلق توسط پیامبر اکرم
خصوصیت بارز پیامبر، رحمت با خَلق است. خداوند در وصف ایشان فرموده که پیامبر، رحمت برای همه خلایق است. فقط منحصر به مسلمانان نیست بلکه برای همه عوالم وجود است. خدا به پیامبر می فرمایدتا زمانی که تو در میان مردم هستی، من مردم را عذاب نمی‌کنم.
پیامبر، سرآمد رحمت با خلق است. در امت های دیگر عذاب های گوناگون بوده است ولی خداوند در قرآن آیه ۳۳ انفال می‌فرماید «وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِیهِمْ وَمَا کَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ (ای پیامبر!) تا تو در میان آنها هستی، خداوند آنها را مجازات نخواهد کرد». همچنین آیه ۱۰۷ سوره انبیا می فرماید «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ؛ ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم».
لذا به واسطه‌ این چهار خصوصیت یقین، حسن خلق، سخاوت نفس، رحمت با خلق است که خداوند پیامبر را بر سایر انبیاء برتری داده است. این صفات به ذات پاک پیامبر بازمی‌گردد و به همین خاطر، مبعوث به رسالت شده است.

منبع:
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4787/39546/
http://www.imam-khomeini.ir/fa/n136995/
https://www.yjc.news/fa/news/6723523/
https://www.isna.ir/news/99122116124/