«... وجود مقدس حضرت معصومه(س) از شخصیت‌هایی هستند که چهار امام معصوم(س) ما را به زیارت ایشان سفارش کرده‌اند و خوب است که با نذر برای ایشان و زیارت و توسل به آن حضرت(ع) از مشکلات و امور خود گره‌گشایی کنیم چنان که ملاصدرا از کَهک به قم می‌آمد و مشکلات علمی خود را با توسل به حضرت معصومه(س) حل می‌کرد...» این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی، کارشناس و خطیب مذهبی است که به مناسبت فرا رسیدن بیست و سوم ربیع الاول، سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به قم با ما در میان گذاشته است و در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:

با توجه به آنکه حضرت موسی بن جعفر(ع) فرزندان متعدد داشته‌اند و علاوه بر این، از نسل دیگر امامان(ع) نیز فرزندان بسیار بر جای مانده است، چرا حضرت فاطمه معصومه(س) در میان امامزادگان جایگاه و شانی ویژه دارند؟

مرحوم علامه شوشتری در «قاموس الرجال» می‌گوید: حضرت معصومه(ع) برترین فرزند موسی بن جعفر(ع) است؛ ایشان در کتاب خود سختگیر است اما این بانو را افضل فرزندان امام کاظم(ع) بعد از امام رضا(ع) معرفی می‌کند. ایشان هفت هشت ساله بودند که حضرت موسی بن جعفر(ع) به شهادت رسیدند و حدود 20 سال تحت تربیت امام رضا(ع) قرار داشتند یعنی از سال 179 هجری تا هجرت ثامن الائمه(ع) به ایران تحت تربیت و نظارت و نظر امام(ع) بودند. بالغ بر هفت هزار امامزاده در ایران وجود دارد که بخش عمده آنها نوادگان موسی بن جعفر(ع) هستند اما حضرت معصومه(س) در میان آنها ویژگی‌های منحصربفرد و کم‌نظیری دارند که سبب چنین جایگاهی برای ایشان شده است؛ از مهمترین این ویژگی‌ها، مقام کرامت حضرت معصومه(س) است چنان که به کریمه اهل بیت(ع) شهرت دارند. کریم از صفات خدا، رسول خدا(ص) و قرآن است؛ کریم به کسی می‌گویند که دائما از او خیر و برکات ساطع می‌شود، اهل گذشت است و زود پاسخ درخواست‌هایی را که به او عرضه می‌شود، می‌دهد. لذا اینکه حضرت معصومه(س) کریمه اهل بیت(ع) هستند بدین معنا است که درخواست کنندگان از ایشان نتیجه می‌گیرند. بزرگان بسیاری در جوار حرم ایشان رشد یافته‌اند و به یک معنا انقلاب اسلامی مدیون قم و در قم مدیون امام راحل و علما و حوزه‌های علمیه است که به برکت حضرت معصومه(ع) شکل گرفته‌اند. از کرامات حضرت معصومه(س) نقل‌های فراوان وجود دارد و جالب آنکه ناقل کرامات ایشان بیشتر علما هستند، چون این بزرگان در قم رشده کرده‌اند تجربه‌های متعدد از کرامات کریمه اهل بیت(ع) دارند؛ بسیار هستند آنها که از کنار این حرم حاجت گرفته‌اند.

از حضرت فاطمه معصومه(س) به عنوان شفیعه اهل جنت تعبیر شده است، این شان چه نقشی در فضایل آن بانوی کریمه(س) دارد؟

از ویژگی‌های مهم کریمه اهل بیت(ع) مقام شفاعت است، در روایت است که به شفاعت حضرت معصومه(س) جمیع شیعه وارد بهشت می‌شوند «يا فَاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ» اگرچه افراد بسیاری دارای مقام شفاعت هستند اما معمولا این مقام محدود است مثل شفاعت از علما و ... امکان شفاعتی چنین وسیع و پُرتعداد(جمیع شیعیان) به حضرت فاطمه معصومه(س) اختصاص دارد. مقام شفاعت ایشان کم‌نظیر است و تنه به مقام شفاعت‌های دیگر می‌زند.

چه ویژگی‌های دیگری حضرت معصومه(س) را چنین بلندمرتبه و برکات وجود مقدس‌شان را تا این حد پردامنه و عمیق کرده است؟

ازجمله این خصایص، سفارش به زیارت ایشان توسط امامان معصوم(ع) است، مواردی هست که معصومی خبر از ولادت معصومی دیگر می‌دهد مثل مژده پیامبر(ص) به جابر درباره ولادت امام باقر(ع) و امام رضا(ع)، یا نوید ولادت امام زمان(عج) ... اما این خبر دادن، درباره ولادت امامزادگان معمول نیست در حالی که امام صادق(ع) خبر از ولادت حضرت معصومه(س) داده‌اند! علاوه بر این، معدود هستند در میان امامزادگان کسی که زیارت او مورد سفارش امام معصوم(ع) باشد اما در میان فرزندان موسی بن جعفر(ع) این بانوی کریمه مورد مدح چهار امام(ع) قرار گرفته‌اند؛ یعنی جدشان امام صادق(ع)، پدرشان موسی بن جعفر(ع)، برادرشان امام رضا(ع) و برادرزاده‌شان حضرت جوادالائمه(ع).

حضرت معصومه(س) در همراه شدن با امام زمان(عج) و ولایت پذیری چه خصوصیات ممتازی را از خود بروز و ظهور داده‌اند و اینها در مقامات حضرت(ع) چه نقشی دارد؟

از مقامات حضرت فاطمه معصومه(س) مهاجر بودن برای خدا است، قرآن برای مهاجران مقام و شانی ویژه قائل است، امیرالمومنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: هجرت فقط برای رسول خدا(ص) نیست هر زمانی به دلیل حفظ دین و یاری ولی خدا و ... می‌تواند رخ دهد. قرآن کریم می‌فرماید: اگر کسی از خانه بیرون آمد و هجرت کرد و در مسیر ازد نیا رفت اجر او با خدا است: «... وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللهِ‌ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللهِ‌ ...؛ و هركس از خانه‌ی خود به‌عنوان مهاجرت به‌سوى خدا و پيامبر او، خارج شود، سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خدا است ...» و این همان اتفاقی است که برای حضرت معصومه(س) افتاد چراکه ایشان هجرت کردند و قبل از رسیدن به مرو و خراسان از دنیا رفتند. علاوه بر این، ولایت‌پذیری نیز شاخصه و ویژگی‌ای است که کریمه اهل بیت(ع) در اعلی درجه بوده است چنان که برای همین به ایران هجرت کردند به عبارت دیگر، هجرت ایشان صرفاً به دلیل عشق خواهر و برادری نیست، بلکه به دلیل پیروی از ولایت و همراهی ولی زمان‌شان هجرت کردند.

با توجه به اینکه ایشان کریمه اهل بیت(ع) هستند، توسل به ایشان چه کیفیت و برکاتی را به دنبال خواهد داشت؟

از ویژگی‌های حضرت معصومه(س) مبارکه بودن است یعنی ایشان سبب برکات بسیار هستند، از راه‌های بهره‌مندی از این برکات، توسل به آن بانوی کریمه(س) است؛ باید توجه داشت توسل آموزه‌ای دینی و مورد تاکید است که در فرهنگ قرآن رشته دارد: «وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ»، این وسیله گاهی اعمال ما است مثل نماز و قرائت قرآن و گاهی افراد و اشخاص این نقش را ایفا می‌کنند ... وجود مقدس حضرت معصومه(س) از شخصیت‌هایی هستند که چهار امام معصوم(س) ما را به زیارت ایشان سفارش کرده‌اند و خوب است که با نذر برای ایشان و زیارت و توسل به آن حضرت(ع) از مشکلات و امور خود گره‌گشایی کنیم چنان که ملاصدرا از کَهک به قم می‌آمد و مشکلات علمی خود را با توسل به حضرت معصومه(س) حل می‌کرد؛ علامه طباطبایی(ره) برداشت‌های علمی خود را از حضرت معصومه(س) می‌گرفت؛ مرحوم آیت الله نجفی مرعشی 69 سال اولین زائر کریمه اهل بیت(ع) بود و می‌گفت: همه گره‌هایم را با توسل به حضرت معصومه(ع) حل کرده‌ام، در زیارت ایشان می‌خوانیم: «... لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ ....» یعنی شما نزد خدا شان دارید پس با اتکا به این شان و توسل به حضرت(ع) از مشکلات‌مان گره‌گشایی کنیم.

حضرت معصومه(س) در بعد عبادی و معنوی چه شاخصه‌هایی داشتند و این بعد از سیره حضرت(ع) چه آموزه‌هایی برای ما دارد؟

از خصوصیات بارز حضرت فاطمه معصومه(س)، مقام عبادی آن بانوی کریمه است، چنان که جایگاه عبادت ایشان در طول 17 روز حضور در قم توسط علما با عنوان بیت النور حفظ شده و نقل است در همه این مدت به عبادت خدا مشغول بودند، ایشان در عین هجرت، عفاف و حجاب و عبودیت خود را حفظ کردند و این سیره، عمل به نص قرآن است که می‌فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ». در روایات از عفاف به عنوان برترین عبادات یاد شده است خصیصه‌ای که در سیره حضرت معصومه(س) برترین تجلیات را داشته و برای امروز ما درس آموز است.
این عفاف و عبودیت، در کنار ویژگی‌های دیگر همچون محدثه بودن، برخورداری از زیارت ماثور از امام معصوم(ع)، توصیه چهار امام(ع) به زیارت آن حضرت(ع) و مقامات علمی باعث شده حرم مطهر کریمه اهل بیت(ع) قطب علمی مذهبی شود چنان که حوزه علمیه قم به برکت این حرم تاسیس شد و شخصیت‌هایی همچون امام خمینی(ره) و دیگر مراجع و انقلاب اسلامی را در دامان خود رشد داد و سبب شد.

گفت‌وگو: آمنه مستقیمی