خاقانی از جمله شاعران ایرانی بود که تأثیر قرآن و آیات آن در اشعارش بسیار است. اثر حاضر با توجه و محورقراردادن همین موضوع تدوین شده است. در ابتدا نویسنده زندگی خاقانی و سبک شعری و رفتار او را بررسی میکند و دربارۀ آثار، مذهب و همعصران او توضیحاتی میدهد. سپس در فصل اول تعریف اصطلاحاتی ادبی را میآورد که خاقانی در اشعارش بهکار برده است؛ مثل اشاره، کنایه، ایما و رمز. در بخش دوم آیاتی از قرآن آمدهاند که در اشعار خاقانی به آنها اشاره شدهاست. که در اینجا به گوشه ای از آن اشاره میشود.
چه راحت مرغ عیسی را زعیسی که همسایه است با خورشید عذرا دیوان24
بیت اشاره دارد به آیه 49 سوره آل عمران وَ رَسُولاً إِلى بَنی إِسْرائیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِآیَة مِنْ رَبِّکُمْ أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ فَأَنْفُخُ فیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْیِ الْمَوْتى بِإِذْنِ اللّهِ وَ أُنَبِّئُکُمْ بِما تَأْکُلُونَ وَ ما تَدَّخِرُونَ فی بُیُوتِکُمْ إِنَّ فی ذلِکَ لآَیَةً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ
و پیغمبری بسوی بنی اسرائیل که (می گوید)من نشانی از خداوند برای شما آوردم و آن این است که من از گل چیزی می سازم بسان مرغ ، آنگاه درآن می دمم که به اذن خداوند مرغی زنده می شود و من آدم شب کور و پیس را شفا می دهم و مرده را به اذن خداوند زنده می کنم و بشما می گویم که در خانه چه خورده اید و چه ذخیره دارید ؟ اینا نشانی راستی و استواری برای شما است اگر ایمان داشته باشید.
سلیمانیست این همت بملک خاص درویشی که کوس رب هب لی میزنند از پیش میدانش دیوان 210
بیت اشاره دارد به آیه 35سوره ی ص قالَ رَبِّ اغْفِرْ لي وَ هَبْ لي مُلْكاً لا يَنْبَغي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ
گفت: «پروردگارا! مرا ببخش و حكومتى به من عطا كن كه بعد از من سزاوار هيچكس نباشد، كه توبسيار بخشندهاى.
آن قابل امانت در قالب بشر وآن عامل ارادت در عالم جزا دیوان 17
بیت اشاره داردبه آیه 72سوره احزاب إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُوماً جَهُولًا
ما عرضه کردیم امانت دین ، برآسمانها و زمینها و کوهها باز نشستند از برداشت آن و ترسیدند از آن و آدم فرا ایستاد و در گردن خویش کرد ، که این آدمی ستمکار و نادان است تا بود .