لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَي الْمالَ عَلي‏ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبي‏ وَ الْيَتامي‏ وَ الْمَساکينَ وَ ابْنَ السَّبيلِ وَ السَّائِلينَ وَ فِي الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَي الزَّکاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حينَ الْبَأْسِ أُولئِکَ الَّذينَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ                                         سوره بقره177

یکی ، ( تنها ) این نیست که ( به هنگام نماز ، ) رویِ خود را به سوی مشرق و ( یا ) مغرب کنید ( و تمام گفتگوی شما ، در باره قبله و تغییر آن باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید ) بلکه نیکی ( و نیکوکار ) کسی است که به خدا ، و روز رستاخیز ، و فرشتگان ، و کتاب ( آسمانی ) ، و پیامبران ، ایمان آورده و مال ( خود ) را ، با همه علاقه ای که به آن دارد ، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان ، انفاق می کند نماز را برپا می دارد و زکات را می پردازد و ( همچنین ) کسانی که به عهد خود- به هنگامی که عهد بستند- وفا می کنند و در برابر محرومیتها و بیماریها و در میدان جنگ ، استقامت به خرج می دهند اینها کسانی هستند که راست می گویند و ( گفتارشان با اعتقادشان هماهنگ است ) و اینها هستند پرهیزکاران!

داستان نزول آیه

چون تغییر قبله سو صدای زیادی درمیان مردم بخصوص یهود و نصاری به راه انداخت . یهود که بزرگترین سند افتخار خود (پیروی از قبله انان)را از دست داده بودندزبان به اعتراض گشودند، که قرآن در آیه144با جمله «سیقول السفهاء»به آن اشاره کرده است آیه فوق نازل گردید وتاییدکرد که اینهمه گفتگو در مساله قبله صحیح نیست بلکه مهم تر از قبله مسائل دیگری است که معیار ارزش انساهاست و باید به آنها توجه شود و آن مسائل را در این آیه شرح داده است.

نکات مورد استفاده از این آیه :

  1 - بعد از ماجرای تغییر قبله که در آیه ی 144خواندیم سخن روز، پیرامون قبله و تغییر آن بود که این آیه می فرماید: چرا به جای محتوای دین که ایمان به خدا و قیامت و انجام کارهای نیک است، به سراغ بحثهای اعتراضی رفته اید.

2-کلمه «بر» به معنای نیکی است ولی به هرکس که خیلی نیکوکار باشد می گویند . او «بر» است یعنی وجودش یکپارچه نیکی است .

3-این آیه پانزده صفت نیک را در سه بخش ایمان ، عمل و اخلاق بیان نموده است در بخش ایمان به مساله ایمان به خدا ، فرشتگان، انبیاء ، قیامت و کتب آسمانی اشاره شده و در بخش عمل به مسائل عبادی مانند نماز و اقتصادی مانند آزاد نمودن بردگان و نظامی مانند صبر در جبهه و جنگ ، روحی و روانی مثل صبر در برابر مشکلات اشاره گردیده است و در بخش اخلاق به وفای به عهد و دل کندن از مادیات و ترحم به فقرا اشاره شده است.

              نکته‌هاي نوين از قرآن مبين جلد اول/ محمد مهدي خادمي.- قم: انصاريان، ‎۱۳۹۱.  صفحه480