إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولًا «72»
همانا ما امانت (الهى) را بر آسمان‌ها و زمين و كوه‌ها عرضه كرديم، پس، از حمل آن سر باز زدند و از آن ترسيدند، ولى انسان آن را بر دوش گرفت، امّا او بس ستمكار و نادان است.
نکته ها
در حديث مى‌خوانيم: هنگامى كه وقت نماز فرا مى‌رسيد، لرزه بر اندام حضرت على عليه السلام مى‌افتاد و مى‌فرمود: وقت نماز است، نماز همان امانت الهى است كه كوه‌ها و آسمان‌ها از تحمّل آن سرباز زدند. «1» در زيارت جامعه كبيره خطاب به اهل بيت عليهم السلام مى‌خوانيم: «انتم الامانة المحفوظة» شما آن امانت حفظ شده هستيد.
بين حمل و تحميل فرق است. انسان امانت الهى را پذيرفت و آن را حمل كرد، نه آنكه براو تحميل شده باشد.
شايد اين آيه واقعيّت‌هايى را در مورد انسان بيان مى‌كند كه هنوز عقل بشر به آن نرسيده است. امّا آنچه از ظواهر آيه فهميده مى‌شود اين است كه خداوند ويژگى‌ها و امتيازات خاصّى به بشر داده كه هيچ يك از موجودات در آسمان و زمين آن را ندارند و اين امتيازات امانت الهى است و براى انسان مسئوليّت‌آور است، امّا بسيارى از انسان‌ها در اين امانت خيانت كرده و از آن در مسير خلاف خواست خداوند بهره مى‌برند.
عقل و اراده كه بايد در مسير شناخت حقّ و انتخاب آن به كار رود تا مايه‌ى رشد و كمال بشر شود، راههاى باطل به كار گرفته شده و منجر به گسترش ظلم و ستم گشته است، تا آنجا كه رفتار بشر جاهلانه و نابخردانه شمرده مى‌شود.
پیام ها
1- انسان، برتر از آسمان‌ها و زمين است. انسان، امين خدا در هستى است. إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ... فَأَبَيْنَ ... وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ
2- هستى شعور دارد. عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ...
3- نعمت‌هاى الهى به انسان (عقل، اراده، فطرت، هدايت پيامبران و ...) امانت الهى است. در امانت خيانت نكنيم كه از بزرگ‌ترين ظلم‌ها است. إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ ... ظَلُوماً
4- آنچه انسان پذيرفت ولى آسمان و زمين نپذيرفتند، چيزى غير از قنوت و تسبيح و سجده بود، زيرا تسبيح و قنوت را زمين و آسمان‌ها به راحتى پذيرفته‌اند. «وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ» «1»، «كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ» «2»*
«1». اسراء، 44.
«2». روم، 26.
