در فضيلت تلاوت سوره حجرات همين بس كه در حديثى از پيامبر اسلام(ص) مىخوانيم: مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْحُجُرَاتِ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَنْ عَصَاهُ: هر كس سوره حجرات را بخواند به عدد تمام كسانى كه خدا را اطاعت يا عصيان كرده‌اند ۱۰ حسنه به او داده مى‌شود.
بخش‌هاى مختلف اين سوره را اين‌گونه مىتوان خلاصه كرد: بخش اول آيات آغاز سوره است كه آداب برخورد با پيشواى بزرگ اسلام پيغمبر اكرم(ص) و اصولى را كه مسلمانان در محضر او بايد به كار بندند، بيان مى‌كند.
بخش دوم اين سوره مشتمل بر يک سلسله اصول مهم اخلاق اجتماعى است كه به كار بستن آنها محبت، صفا، صميميت و امنيت و اتحاد را در جامعه اسلامى حفظ مى‌كند و به عكس فراموش كردن آنها مايه بدبينى، نفاق، پراكندگى و ناامنى است.
بخش سوم دستوراتى است كه مربوط به چگونگى مبارزه با اختلافات و درگيری‌هایی است كه احياناً در ميان مسلمانان روى مىدهد.
بخش چهارم از معيار ارزش انسان در پيشگاه خدا و اهميت مسئله تقوى سخن مى‌گويد.
بخش پنجم روى اين مسئله تأكيد دارد كه ايمان تنها به گفتار نيست، بلكه بايد علاوه بر اعتقاد قلبى آثار آن در اعمال انسانى و در جهاد با اموال و نفوس آشكار شود.
بخش ششم از اين بحث مى‌كند كه اسلام و ايمان يک هديه بزرگ الهى براى مؤمنان است و به‌جاى اينكه در پذيرش آن منتى بگذارند بايد فوق العاده ممنون و شكرگزار باشند كه مشمول اين هديه شدهاند.
و بالاخره بخش هفتم كه آخرين قسمت اين سوره است از علم خداوند و آگاهى او از همه اسرار نهان عالم هستى و اعمال انسان‌ها سخن مى‌گويد كه در حقيقت به منزله ضامن اجرا است براى تمام بخش‌هایى كه در اين سوره آمده است.
نام‌گذارى اين سوره به حجرات به تناسب آيه چهارم اين سوره است كه اين كلمه در آن به كار رفته است.
فضيلت تلاوت اين سوره
در حديثى از امام صادق(ع) آمده است: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحُجُرَاتِ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ أَوْ فِي كُلِّ يَوْمٍ كَانَ مِنْ زُوَّارِ مُحَمَّدٍ ص: هر كس سوره حجرات را در هر شب يا هر روز بخواند از زائران محمد(ص) خواهد بود.
بديهى است اين همه حسنات به عدد مطيعان و عاصيان در صورتى است كه اعمال هر يک از اين دو را كه در آيات اين سوره منعكس است دقيقاً در نظر بگيرد و در آن بينديشد و مسير خود را بر اولى منطبق و از دومى جدا سازد و نيز نائل شدن به زيارت شخص پيامبر(ص) فرع بر اين است كه آدابى را كه در اين سوره در رابطه با شخص او آمده عملاً به كار گيرد، چرا كه تلاوت همه جا مقدمه عمل است .
در اين سوره يک رشته از مباحث مهم اخلاقى و دستورات انضباطى نازل شده كه آن را شايسته نام سوره اخلاق مى‌كند و در آيات مورد بحث كه در آغاز سوره قرار گرفته به دو قسمت از اين دستورات اشاره شده است: نخست تقدم نيافتن بر خدا و پيامبر(ص) و ديگرى در محضر پيامبر(ص) سر و صدا و قال و غوغا راه نينداختن.
منظور از مقدم نداشتن چيزى در برابر خدا و پيامبر پيشى نگرفتن بر آنها در كارها و ترک عجله و شتاب در مقابل دستور خدا و پيامبر(ص) است.
گرچه بعضى از مفسران خواستهاند مفهوم آيات را محدود كنند و آن را منحصر به انجام عبادات قبل از وقت، يا سخن گفتن قبل از سخن پيامبر(ص) و امثال آن بدانند، اما روشن است كه آيات مفهوم وسيع و گسترده‌اى دارد و هر گونه پيشى گرفتن را در هر برنامهاى شامل مى شود.
مسئوليت انضباط رهروان در برابر رهبران آن هم يک رهبر بزرگ الهى ايجاب مى‌كند كه در هيچ كار و هيچ سخن و برنامه بر آنها پيشى نگيرند و شتاب و عجله نكنند.
حجرات جمع حجره در اينجا اشاره به اطاق‌هاى متعددى است كه در كنار مسجد پيامبر(ص) براى او تهيه شده بود و در اصل از ماده حجر( بر وزن اجر) به معنى منع است، زيرا حجره مانع ورود ديگران در حريم زندگى انسان است و تعبير به ورء در اينجا به معنى بيرون است از هر طرف كه باشد، زيرا در حجرههاى پيامبر به مسجد گشوده مى‌شد و افراد نادان و عجول گاه در برابر در حجره مى آمدند و فرياد يا محمد! مىزدند که قرآن آنها را از اين كار نهى مى‌كند.
برخی آيات مورد بحث ادامه وظائف امت در برابر اين رهبر بزرگ است و مى‌گويد هنگامى‌كه اخبارى را خدمت او مى‌آورند بايد از روى تحقيق باشد و اگر شخص فاسقى خبر از چيزى داد بدون تحقيق نپذيرند و پيامبر(ص) را براى پذيرش آن تحت فشار قرار ندهند.
نخست مىفرمايد: اى كسانى كه ايمان آوردهايد اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بياورد درباره آن تحقيق كنيد: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا). سپس به علت آن اشاره كرده مىافزايد: مبادا در صورت عمل كردن بدون تحقيق به گروهى از روى نادانى آسيب برسانيد و از كرده خود پشيمان شويد! (أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ).
منابع: کتاب تفسیر نمونه و hawzah.net
