در وسعتی میان دو کوه، بوستانی است از بوستان های بهشت. در آن جا فرزندی گرامی از نسل پیامبر خاتم صلوات الله علیه و آله چندی زیسته و درخشیده است. همو که در تنهایی خاندان رسول (ص) و در برابر چشمان نگران آل علی علیه السلام گام در وادی رضای الهی نهاده است. در ادامه گزیده ای از کتاب « در آستان هشتمین خورشید» را با هم مرور می کنیم.

امام رضا علیه السلام در ماه های پایانی سال 148 ق، در مدینه ی منوره به دنیا آمدند. مورخان روز ولادت ایشان را یازدهم ذیقعده ذکر کرده اند. پدر ایشان امام موسی کاظم علیه السلام و مادر بزرگوارشان، نجمه، بانویی با فضیلت است. ایشان به نام های دیگری نیز یاد می شده اند؛ اما دو نام « تکتم» و « نجمه» مشهورتر است.

از بانو « سبیکه» به عنوان همسر امام رضا علیه السلام یاد می کنند. او را « درّه» نیز گفته اند؛ اما امام او را « خیزران» نامیدند. در متون تاریخی، سبیکه را از خاندان ماریه قبطیه، همسر پیامبر اکرم (ص) می شمارند.سبیکه مادر امام محمد جواد علیه السلام، یگانه فرزند بازمانده ی امام رضا علیه السلام می باشند.

مشهورترین کنیه امام رضا علیه السلام، « ابوالحسن» است. امام کاظم علیه السلام نیز فرزند خود را ابوالحسن خطاب می کرد. نام ایشان علی است و القاب ایشان عبارتند از: « رضا» ، « صابر» ، « زکی» و « ولی» که مشهورترین آن ها، رضاست.

لقب « رضا» ریشه ای الهی دارد؛ از از این رو امام کاظم علیه السلام پیوسته فرزند خود را « رضا» خطاب می کرد و می فرمود: من او را رضا می خوانم».

« عالِم آل محمد (ص)» ، « ضامن آهو» ، « قبله هفتم» و « غریب الغربا» نیز سایر القاب حضرت رضا علیه السلام می باشند.

بسیاری از مورخان اذعان دارند که سیمای امام جذاب و گندمگون بود. در روایت علی بن عبیدالله، به جلال و هیبت بی مانند او اشاره شده است. هم چنین برخی به شباهت خاص حضرت به پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله نیز تاکید کرده اند.

پس از شهادت امام کاظم علیه السلام در زندان بغداد، در 25 رجب 183 ق، امام رضا علیه السلام در سن 35 سالگی مقام امامت را بر عهده گرفتند. ایشان تا 55 سالگی عهده دار این منصب بودند. دوران امامتشان حدود 20 سال بود که 17 سالِ آن را در مدینه گذراندند و 3 سال پایانی را نیز در مرو بودند.

دوران امامت امام رضا علیه السلام علاوه بر آن که از ساحت های اعتقادی و فرهنگی، دورانی کم نظیر و بلکه بی نظیر است، از جهت سیاسی نیز دورانی ویژه به حساب می آید.پیشنهاد ولایت عهدی به حضرت، حضور در ایران، فراوانی مناظره ها، مواجهه با فرقه انحرافی واقفیه و فراوانی تحرک های علویان در آخرین سال های امامت آن حضرت و ... از جمله مواردی است که به اهمیت این دوران می افزاید.

هجرت و حضور امام رضا علیه السلام در ایران به لحاظ تاثیر عمیق و ماندگارش در حیات اعتقادی شیعیان نقطه عطفی به شمار می رود. این هجرت، هر چند به ظاهر ناخواسته بود و به اجبار حکومت فرعونی مامون صورت گرفته بود، اما تقدیر الهی آن بود تا فرزند « موسی بن جعفر علیه السلام» در سایه تدابیر سیاست های عباسیانو حمایت های ظاهری و فریب کارانه آنان، بر خلاف میل ایشان، فرصتی به دست آورد و بذر تشیع را در نسل سلمان پارسی به ودیعت نهد و به آنان افتخار دهد تا قرآن کریم وعترت علیهم السلام را با هم پذیرا شود؛ چونان که پیامبر گرامی (ص) آن دو را قرین ساخته بود.

امام علی بن موسی علیه السلام یگانه عصر خویش در علم و فضیلت و تقوا بود که چونان دیگر امامان (ع) در تنگنای حکومت حاکمان ناشایست و قدرناشناسی مردم، طلوعی در پشت ابرها و غروبی زودهنگام و غم گنانه داشت.

آفتاب جمال و و فروغ کمال و معنویت آن حضرت بر دل ها می تابید و حدیث سلسلة الذهب می نوشت، اما دریغ که این مجال ها کوتاه بود و امام اجازت نداشت تا بی پرده و به دور از مراقبان حکومت عباسی، با مردم آن گونه که می خواهد سخن بگوید و بشنود.

نوع برخورد و معاشرت پسندیده امام به گونه ای بود که بدون استثنا، در دل های مردم نفوذ فراوان داشتند. همواره متبسم و خوش رو بودند. مردم به راحتی به حضور امام می رسیدند و خواست و سوال خویش را طرح می کردند. اما علیه السلام با مردم بسیار نرم و آرام سخن می گفتند و درباره کسی سخن ناروا بر زبان نمی راندند. هر کس با وی صحبت می کرد، آن حضرت به سخنان او گوش می دادند و تا مطلب او تمام نمی شد، سخن او را قطع نمی کردند.با زیردستان و خادمان خود با مهربانی و ملایمت رفتار می کردند. در تنهایی، هنگامی که برای امام غذا می آوردند، آن حضرت، خادمان و حتی دربان و نگهبان را بر سر سفره شان می نشاندند و با ان ها غذا می خوردند. ایشان مهمان را دوست می داشتند و بر اکرام او پای می فشردند. شبی امام میهمان داشتند. در میان صحبت، چراغ نقصی پیدا کرد. میهمان امام دست پیش آورد تا چراغ را درست کند. امام نگذاشتند و خود این کار را انجام دادند و فرمودند: « ما گروهی هستیم که میهمانان خود را به کار نمی گیریم».

برگرفته از کتاب: در آستان هشتمين خورشيد: تاريخ زندگاني، علوم و معارف امام رضا عليه السلام/ نويسنده: محمدباقر پوراميني؛ به کوشش: نعمت‌الله فيروزي؛ [به سفارش] نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها، معاونت پژوهشي دانشگاه معارف اسلامي؛ با همکاري: دانشگاه بين‌المللي امام رضا (ع).- قم: دانشگاه معارف اسلامي، انتشارات؛ مشهد: دانشگاه بين‌المللي امام رضا (ع)، ‎۱۳۹۷.