به مناسبت شهادت امام جعفر صادق علیه السلام
حضرت جعفربن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب(ع) امام ششم از ائمه مذهب شیعه اثنی عشری ، پنجمین امام از نسل امیر المومنین علی، هشتمین معصوم از چهارده معصوم (ع) و بنیانگذار مکتب فقه جعفری است.
پدرش محمد بن علی (ع) پنجمین امام شیعیان است.از نظر خاندان پدری امام جعفر صادق (ع) به شاخة حسینی از علویان تعلق داشت. چون از امام حسین(ع) تنها یک فرزند پسر برجای مانده بود، در مقایسه با فرزندان امام حسن(ع) موجب شده بود تا سادات حسینی در زمان امام صادق(ع)از نظر شمار به طورقابل توجهی کم جمعیت تر از سادات حسنی باشند و همین امر گاه موجب تسلط طلبی سادات حسنی بر تمامی علویان بود. از آنجایی که در میان فرزندان امام محمدباقر(ع) تنها نسل به جا مانده متعلق به امام صادق(ع) است، در میان سادات حسینی به حضرت موقعیتی ویژه بخشیده بود. به تصریح منابع ، در زمان خود نه تنها بزرگ علویان، که شیخ بنی هاشم نیز محسوب می شد.
مادر امام جعفر صادق علیه السلام
مادرش فاطمه مکّنی به ام فروه دختر قاسم بن محمدبن ابی بکر نوه خلیفه اول و جدة مادری اش نیز اسماء دختر عبدالرحمن بن ابی بکر نوة دیگر اوست.
امام جعفر صادق دربارة مادرش فرموده است: «کانت امّی ممّن آمَنَت واتّقَت واحسَنُت والله یُحِبّ المحسنین»
« مادرم زنی مومن، متقی و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. »
کنیة مشهور آن حضرت به نام فرزند دوّمش عبدالله افطح، اباعبدالله است. اگرچه کنیه امام حسین(ع) اباعبدالله است، اما در منابع حدیث و متون روایی هرگاه از این کنیه نام برده می شود مقصود امام صادق(ع) است و از امام حسن (ع) با نام حسین بن علی (ع) نامبرده می شود.
القاب امام جعفرصادق(ع)عبارتند از صادق، عادل، صابر، فاضل، طاهر، قاهر، تام، بار، کامل، منجی، ؛اگرچه این القاب در منابع متقدم برای آن حضرت ذکر شده است ، امّا به جز «صادق» هیچ یک در طول تاریخ شهرتی نداشته اند و صادق از چنان شهرتی برخوردار است که همراه با نام امام و گاهی به جای نام امام آورده می شود.
صادق به معنای راستگو است، کسی که هرگز جز سخن راست نفرمود، اما از آنجا که همة ائمه راستگو بوده اند ، دادن این لقب به ان حضرت باید دارای وجهی خاص باشد:
مشهورترین قول در این معنا در حدیثی از زبان پیامبراکرم(ص) بیان شده است.آن حضرت آمدن امام جعفر صادق (ع) و دعوی امامت از سوی جعفر کذّاب را پیشگویی نموده بود. پیامبر اکرم(ص)از مخاطبانش می خواهد تا جعفر ، پسر امام محمد باقر را «جعفر صادق »بنامند زیرا در نسل پنجم امام محمد باقر (ع) فردی به نام جعفر ظاهر می شود که ادعای دروغین دارد و به او «جعفر کذّاب» می گویند.
در روایات بسیاری سخن از پرستش خدا ، زهد عبادت، محاسبة نفس، عفو و گذشت ، نرم خویی و مهربانی، احسان و نیکی ، سخاوتمندی، دستگیری مستمندان ، پرهیزکاری، شجاعت، و.... امام صادق(ع) گفته اند و بر صفات و رفتارهای اخلاقی ایشان تأکید بسیار شده است.
دربارة شخصیت علمی امام جعفر صادق(ع) شواهد فراوانی وجود دارد. به نظر شیعه ، نصب ایشان به مقام امامت از جانب خداوند بوده است و این بدان معناست که آن حضرت شرایط لازم برای احراز این منصب را دارا بوده است.
کثرت دانش اندوزانی که در محفل درس امام حاضر می شدندو یا از آ« حضرت حدیث نقل کرده اند، نشان دهندة عظمت شخصیت علمی ایشان می باشد.
گفته اند که امام هنوز نوجوان بود که علما و محدثین و مفسرین عصر از محضرش کسب فیض می کردند. 1
امام صادق(ع) عمری را ، در زهد و علم و در راه دفاع از حق و عدل و دعوت به سوی خدا و انجام اعمال خیر و نهی از شر و بدی ، سپری کرد وتنها برخدا توکل داشت و بر هر رنج و بلا ، صبر پیشه ساخت و راه سعادت دنیا و آخرت را ، به امت رهنمون شد و پرچم دفاع از شریعت و مبارزه با هر کجی و انحراف و بدعت را ، برای همة نسل های آینده بشر، برافراشت.
آن حضرت سال 148 ه.ق در مدینه منوره به دیدار حق تعالی شتافت و در جوار پدرش و جده اش فاطمه (س) و عمویش امام حسن(ع) در فبرستان بقیع ، به خاک سپرده شد. 2
منابع:
- جعفربن محمد(ع) امام صادق .دکتر مرضیه محمدزاده، قم انتشارات دلیل ما ،بهار 1393
- فرازهایی از زندگانی امام صادق(ع) .گروه محققین موسسه البلاغ ،تهران ، نشربین الملل تابستان 1392
