امام رضا علیه السلام: بالاترین مرتبه خردمندی این است که انسان خودش را بشناسد.

امام رضا علیه السلام: أَفضَلُ العَقلِ مَعرِفَةُ الاِنسانِ نَفسَهُ

خودشناسی، پایه و محور خداشناسی است. چنان که در سخن پیامبر بزرگوار اسلام آمده است که « هر کس خود را شناخت خدا را شناخته است»

این بدین معناست که خود واقعی و نفس انسانی گوهری ماورای مادی است و شناخت علمی و استدلالی یا دیدن و لمس آن، این حقیقت ماورای مادی را اثبات می کند و نشانه بزرگی برای خداباوری می گردد.

دیگر این که با شناخت و ارزیابی توانایی و نیروهای خود، می تواند در خانواده و جامعه درست و معقول زندگی کند و در صحنه های گوناگون زندگی حسابگرانه گام نهد و به کارها و ارتباط هایی دست زند که توان آن را دارد و در محیط هایی حضور یابد که بتواند نقشی ایفا کند یا رسالتی داشته باشد.

هم چنین خودشناسی اگر به صورت نوعی باشد، موجب شناخت همه انسان ها در جامعه است، چون به صورت نوعی ما هرچه درباره خود معرفت پیدا کنیم، دیگر انسان ها و ویژگی های آنان را شناخته ایم.

جهت چهارمی نیز در ضرورت خودشناسی هست و آن شناخت توانایی ها و نقطه های قوت و ناتوانی ها و نقطه های ضعف خود است. این شناخت و ارزیابی، زمینه خودسازی و رشدبخشیدن به نقطه های قوت و برطرف کردن نقطه های ضعف و ناتوانی هاست.

شرط اول برای ساختن نفس و تهذیب و تکمیل آن، شناختن آن است چون تا انسان، ارزش های وجودی نفس خویش و موهبت های عالی و استعدادهای درونی آن را نشناسد، سعی در تربیت و تقویت و فعلیت بخشیدن به آن ها نمی کند و برای بهره برداری از آن ها کوششی به خرج نمی دهد زیرا که کوشش شخص درباره هر چیز، بسته به اندازه شناختی است که از آن چیز و ارزش های آن دارد. چه بسیار مواهب و قدرت ها و استعدادها است که در دسترس قرار نمی گیرند و از آن ها سودی حاصل نمی شود، بدان جهات که شناخته نشده و کشف نگشته است و در گوشه ها مجهول مانده و خرد خرد از میان رفته است.

منبع: فرازهایی از سخنان امام رضا علیه السلام. محمد حکیمی . دفتر نخست صفحه 38