طرح " آیه ای از نور"که در راستای تدبر و آشنایی بیش تر با مفاهیم قرآنی صورت گرفته است به تفسیر یک آیه یا بخشی از یک می پردازد. در تفسیر آیات نیز سعی می شود رعایت اختصار صورت پذیرد و نیز محتوایی ارائه شود که قابلیت فهم برای عموم را دربرداشته باشد.

در قسمت هفتم طرح " آیه ای از نور" به مرور تفسیر بخش ابتدایی آیه 86 سوره امبارکه نساء می پردازیم:

ترجمه آیه:

و هر گاه کسی شما را سلام و تحیتی گفت شما به تحیتی نیکوت یا مثل آن پاسخ دهید که خداوند به حساب هر نیک و بد خواهد رسید.

درود و تحیت و سلام به یکدیگر مایه دوستی و صلح و صفا میان انسان ها است البته اگر آن تحیت از دل برخیزد و صرفا صوت و صفیری نباشد. در قرآن آمده است که در بهشت، درود و خوش آمد به انسان ها سلام است و به همین جهت میان مسلمانان این رسم قرن ها است که تداوم دارد .

تعلیم کلی آیه این است که هر کس شما را هدیه ای عطا کرد و لطف و مرحمتی به جای آورد شما سعی کنید که بهتر از آن را به او بازگردانید و اگر این دستور در همه زمینه ها رعایت شود انسان ها از دیدار یکدیگر غنی تر و کامل تر می شوند اما اگر شخص به همان تحیتی که شنیده است در پاسخ اکتفا کند نیز خطایی نکرده است اما لطف افزایش در این است که شنونده مطمئن می شود که شخص از روی ناچاری و رعایت ادب و حفظ شرایط و مقتضیات، پاسخ نگفته است و گرنه چیزی بر آن چه شنیده بود نمی افزود و این اصل کلی روانشناسی است که رعایت آن می تواند روابط انسانی را لطیف تر و هموارتر کند.

ادبیات فارسی و عربی آکنده از لفظ سلام است که به مناسبت های گوناگون در میان اشعار آمده و هر بار لطیفه ای و نکته ای در اسرار سلام درج شده است:

سلامی چو بوی خوش آشنایی        بر آن مردم دیده ی روشنایی

درودی چو نور دل پارسایان           بر آن شمع خلوتگه پارسایی

                                                                                     حافظ

پیام دوست شنیدن سلامت است و سعادت

من المبلّغ عنّی الا سعادَ سلامی

                                                                                                                   حافظ[1]

واژه « تحیت» مصدر باب تفعیل است. این لغت به معنای دعا برای زنده بودن و طول عمر است. بنابراین اگر آدمی برای طول عمر کسی دعا کند و برای او از خداوند عمری دراز بطلبد، بر او تحیت فرستاده است. افزون بر این معنای خاص، تحیت به معنای هر دعا و ثنا و طلب خیری برای دیگران است.

ریشه واژه تحیت، « حیات» است. لذا وقتی کسی به کسی تحیت می فرستد رندگی پرنشاط و باطراوتی را برای او خواستار است.

بستر این آیه شریفه با تکرار حرف « ح»، حیات و سرزندگی را تداعی می کند. حرف اول واژه « حیات» ، « ح» است که در این آیه مبارکه چهار بار آمده است: « وَ اذا حُیّیتُم بِتَحیَّة فَحَیّوا بِاَحسَنَ مِنها» . این تکرار، ساحت آیه را از حرف « ح» که حرف حیات است، پر کرده و آدمی از رهگذر تکرار این واج، بوی زندگی را استشمام می کند. [2]

این آیه به دلیل اطلاق کلمه « تحیت» بیانگر یک ادب اجتماعی جامع است و ویژه سلام نیست؛ هر چند وجوب جواب، مخصوص سلام است. پیام این آیه لزوم احترام متقابل در همه زمینه هاست، بنابراین شایسته است که هر نوع احترام رابه مانندش یا بهتر از آن پاسخ داد.

محتمل است تفاوت در جواب به احسن یا مِثل، بر اثر تفاوت سلام کننده باشد. مثلا جواب سلام عالمان عادل، احسن و جواب سلام شخص عادی، مثلِ او باشد. البته این گونه از جمع ها بدون شاهد قرآنی و روایی است لیکن با ذوق دین و شمّ شریعت هماهنگ است. [3]