درباره ترتیب و پیوستگی آیات، قبلا در دو پست مطالبی به اشتراک گذاشته شد. اکنون مطالبی در این زمینه از کتاب « ترجمه آوایی، تفسیر پیوسته و تاویل قرآن به قرآن ناطق» تالیف عبدالکریم بی آزار شیرازی نقل می کنیم:
اِنَّ عَلَینا جَمعَهُ وَ قُرانَهُ
گردآوردن و خواندن آن ( قرآن( با ماست.
یکی از مسائلی که ترجمه و. تفسیر پیوسته بر آن مبتنی است مسئله ترتیب توقیفی آیات هر سوره است.
- بر اساس آیه فوق، خداوند خود جمع آوری قرآن را بر عهده گرفته است و از خداوند حکیم که تمام کارهایش به جا و به مورد و متناسب و به بهترین وجه است بعید است که قرآن را به صورت مطالبی آشفته و پراکنده و نامربوط جمع آوری کرده باشد.
- بر اساس روایات بسیار شیعه و سنّی هرگاه مجموعه آیاتی نازل می شد که سوره مستقلی نبود، پیامبر اکرم (ص) می فرمودند آن را در فلان سوره به دنبال فلان آیه قرار دهید و اصحاب به همان ترتیبی که پیامبر اکرم (ص) دستور داده بودند، آن را حفظ می کردند و در نماز می خواندند. و جماعتی از صحابه چون ابن مسعود و ابی بن کعب و غیره چندین نوبت بر پیامبر (ص) ختم قرآن کرده بودند.
- از سوی دیگر، طبق حدیث مورد اتفاق شیعه و سنّی، پیامبر اکرم (ص) اصحاب را از برهم زدن ترتیب آیات و مونتاژ کردن آن ها با نظر و اجتهاد خود به عنوان « ضرب القرآن بعضه ببعض» به شدت نهی کرده اند.
- در فقه اسلامی جایز نیست که در نماز بر خلاف ترتیب فعلی آیات قرآن خوانده شود.
- هماهنگی ظاهری میان الفاظ و کلمات هر سوره نشان دهنده ارتباط و یکپارچگی آن سوره است.
- پراکندگی موضوعات هر سوره نباید ما را بر آن دارد که فکر کنیم آیات از هم گسسته اند، زیرا این روش حتی در سوره هایی که یکباره بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده است مانند سوره انعام و حتی در یک آیه مانند آیه اولیه سوره مائده دیده می شود.
- این که قرآن خلاف ترتیب نزولی به صورت کنونی مرتب گشته دلیل بر دنبال کردن هدف منطقی با این ترتیب است والّا قرآن به همان ترتیب نزولی تنظیم و نسخه برداری می شد.
- ترتیب کنونی قرآن یا به فرمان پیامبر اکرم (ص) از طریق وحی بوده و یا به دست اصحاب. در صورت دوم، قول به تغییر و جابه جایی آن همه آیات توسط اصحاب مساوی است با قول به تحریف قرآن و این مخالف با نظر اغلب محققان شیعه و سنی است و با نفی تحریف باید بپذیریم که ترتیب قرآن توقیفی و به فرمان پیامبر اکرم (ص) بوده است.
- در این صورت نیز دو حالت وجود دارد: یا باید بگوییم پیامبر اکرم (ص) از ترتیب فعلی آیات هیچ هدف و منظوری نداشته اند و یا این که هدف و منظوری منطقی در کار بوده است. حالت اول بسیار بعید به نظر می رسد و نقصی بزرگ محسوب می شود، پس باید بپذیریم که ترتیب آیات به فرمان پیامبر اکرم (ص) از طریق وحی الهی و با هدف و منظوری منطقی بوده است و آیات هر سوره کاملا متناسب و مرتبط با یکدیگرند.
- علمای علم اعجاز بیشترین وجه اعجاز را ترتیب و ترصیف آیات دانسته اند و می گویند اگر آیات قرآن را مجموعه ای از مطالب آشفته و پراکنده و نامربوط بدانیم، بزرگترین نقص را نسبت به اعجاز قرآن و فصاحت و بلاغت آن قائل شده ایم. از نظر فخر رازی بیشترین لطایف قرآن در ترتیب و ارتباط آیات وجود دارد.