محمد بن محد بن نعمان حارثی عکبری بغدادی کرخی، معروف به « ابن المعلّم » و مشهور به « شیخ مفید» در یازدهم ذی القعده سال 366ق یا 338ق در « سویقه ابن البصری» از نواحی عکبری، شهری بر کرانه شرقی دجله، در میان راه بغداد و موصل، در ده فرسنگی بغداد، دیده به جهان گشود و کنیه اش ابوعبدالله بود.

در اینکه چه کسی وی را به « مفید» ملقب ساخته، اختلاف نظر وجود دارد؛ آنچه مشهور است اینکه این لقب در طی پرسش و پاسخی که بین شیخ مفید و علی بن عیسی رمانی صورت گرفت، از ناحیه او به ایشان داده شد؛ و برخی به جای رمانی، در گزارش و گفتگوی دیگری، عبدالجبار معتزلی را جایگزین نموده اند. اما ابن شهرآشوب بر این باور است که لقب« مفید» از ناحیه مقدسه حضرت ولی عصر (ع) به ایشان عطا شده است.

نقش بسیار مهم شیخ مفید در رهبری شیعه در زمان خود و پاسخگویی روشن و قاطع ایشان به شبهات و پرسش های مخالفان سبب شده بود برخی دانشمندان اهل سنت که تعصبات کور داشتند، در مقابل پاسخگویی و منطق قوی ایشان درمانده شوند و آرزوی مرگ شیخ مفید را داشته باشند از این رو تعدادی از آنان در خلال تجلیل از مقام علمی شیخ مفید با تعابیر نامناسبی همچون « گمراه کننده مردم» و مانند آن از وی یاد کرده اند که در اینجا از طرح آن مطالب سخیف و کینه توزانه صرف نظر می شود.

شیخ مفید پس از یک عمر تلاش مجاهدت و ارشاد در شب جمعه، سوم رمضان 413ق از دنیا رفت و دوستدارانش را داغدار نمود؛