حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها: لذت خدمت به خداوند من را از درخواست از او منصرف کرده است و هیچ نیازی جز توجه به جلوه ی کریمانه او ندارم. این حدیث بیانگر لذت خدمت الهی از زبان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می باشد که در ادامه به شرح آن از کتاب « حکمت های فاطمی: شرح چهل سخن از حضرت فاطمه علیها سلام» تالیف دکتر حسن ره پیک می پردازیم.
شرح : جملات فوق در پاسخ به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که از حضرت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سوال نمود که از فرشته ی وحی هر در خواستی دارد اعلام نماید تا برآورده شود. اگرچه در خواست به دلیل نیاز ذاتی و فقر موجودات، امری طبیعی است اما پاسخ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در مقام بیان نگاه توحیدی و معرفت ایشان به رابطه ی حقیقی ربوبیت است. موحد و عارف حقیقی همچون اولیای معصوم اصالتا برای خود چیزی نمی خواهند و وجود خود را برای او و هر آنچه منسب به اوست قرار داده اند. عشق و لذت آن ها نیز در خدمت به او شکل می گیرد و سایر لذات مرسوم، برای ایشان اصالت ندارد، لذا سایر لذات نیز تحت آن امر اصلی قرار می گیرند.
قرآن می فرماید " خداوند در دل انسان دو قلب قرار نداده است " معنای این سخن آن است که انسان نمی تواند در یک زمان به دو امر متضاد دل ببندد. نمی توان هم زمان هم به خدا و غیر خدا (به طور مستقل ) دل بست. توجه به دنیا و آخرت در عرض هم امکان ندارد. اگر کسی متوجه دنیا باشد، متوجه آخرت نیست و بالعکس. آری، اگر بتواند این امور را در طول هم ملاحظه کند امکان جمع بین آن ها وجود دارد که البته در جنین حالتی با هم قلب او به یک چیز توجه دارد و امر دیگر در طول و تابع امر اول است مانند آن که دنیا را از دریچه آخرت ببیند و میل خود را تابع اراده ی خداوند قرار دهد.
در هر حال ویژگی انسان آن است که توجه کامل او به یک جهت او را نسبت به جهات دیگر غافل و منصرف می کند. حضرت می فرمایند آن قدر به لذت خدمت او مشغول شده ام و از عبادت او و خدمت به دین و خلق خشنودم که از درخواست حاجات معمول خود غافل شده ام. حتی زندگی انسان های معمولی و نه انسان های بد ، مسیری عکس آنچه را حضرت بیان فرمود طی می کند.
توجه اصلی ما به نیازهای نعمولی و طبیعی خود است و عمر و سرمایه های خود را برای تامین خوراک و پوشاک و وسایل رفاهی خود نه دیگران مصرف می کنیم و در واقع این امور ما را مشغول ساخته و ما نسبت به امور دیگر و خدمت به خداوند غافل شده ایم . حضرات معصومین علیهم السلام دو ویژگی مهم داشتند: عبادت فوق العاده و سعی شدید در کمک به مردم. چکیده ی زندگی تمام آن ها در این دو امر خلاصه می شود و مقصود از خدمت به خداوند همین است. حضرت علی علیه السلام نیز در دعای کمیل از خداوند می خواهد که اعضا و جوارح او را برای خدمت به حق قوت بخشد. کمال انسان آن است که از خود، بیرون رود و خود را محدود به امور ابتدایی طبیعی خود نکند تا تفاوت های او با سایر موجودات از قبیل حیوانات معلوم گردد.
البته همان گونه که بیان شد بیان حضرت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به معنای آن نیست که ایشان و دیگر اولیای خدا از خداوند درخواست ندارند بلکه برعکس عمیق ترین در خواست ها از ناحیه ی عبد واقعی نسبت به رب خود صورت می گیرد. اما نوع درخواست و هم و توجه اصلی به خداوند و توجهات فرعی به سایر امور در سخن ایشان باید مورد عنایت قرار گیرد. حضرت در ادامه می فرمایند تنها حاجتی که دارم آن است که به وجه کریم او نظاره کنم. البته آن که خود تجلیات حضرت حق را شهود کرده است معنای حقیقی این سخن را می داند و دیگران در نهایت، توصیفات کلی از این بیان را به صورت مبهم درک می کنند.
توجه به جذب عارف به تجلیات اسما و صفات خداوند برای غیر او ، قابل درک نیست. از این سخن می توان فهمید که ایشان مجذوب اسماء الهی به ویژه اسم کریم توده است. تجلی کرامت او در وجود انسان ، وی را از ذلت و خواری خارج و به عزت و بزرگی واقعی نسبت به سایر موجودات می رساند. کرامت شکل خاصی از رحمت است که نصیب مومنان و متقین می شود " ان اکرمکم عندالله اتقاکم " کسی که دائما خود را در معرض این تجلی قرار دهد، مظهر این اسم می شود و خود کریم است (باذن الله) و وجود او برای دیگران مایه ی خیر و برکت خواهد بود. بین دو بخش از سخنان حضرت نیز ارتباط وجود دارد. توجه کامل به اسم کریم و کریم شدن حضرت نتیجه ای جز خدمت به حق ندارد و سراسر این تعامل برای ناظر و خادم لذت است که همه ی وجود خود را مسیر فیض ربوبی برای موجودات قرار داده است و خود تابع و عبد محض است که سودی و پاداشی (ظاهری) نصیب او نشده است ( لا اسالکم علیه اجرا)
