طرح " آیه ای از نور"که در راستای تدبر و آشنایی بیش تر با مفاهیم قرآنی صورت گرفته است به تفسیر یک آیه یا بخشی از یک می پردازد. در تفسیر آیات نیز سعی می شود رعایت اختصار صورت پذیرد و نیز محتوایی ارائه شود که قابلیت فهم برای عموم را دربرداشته باشد. علاوه بر این که محتوای تولید شده به صورت متن در وب سایت کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث بارگزاری می شود، کلیپ های صوتی و تصویری هر قسمت از طرح قرآنی " آیه ای از نور" نیز در وب سایت این کتابخانه، کانال اطلاع رسانی کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث در ایتا و پاتوق فرهنگی آستان رضوی در ایتا نیز بارگزاری می شود. مدت زمان هر کلیپ بین یک الی سه دقیقه می باشد.

در قسمت شانزدهم طرح " آیه ای از نور" به مرور ترجمه و توضیح مختصری از آیه 50 سوره مبارکه روم می پردازیم:

فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( روم: 50)

ترجمه: به آثار رحمت الهي بنگر كه چگونه زمين را بعد از مردنش زنده مي‏كند، آن كس (كه زمين مرده را زنده كرد) زنده كننده مردگان در قيامت است و او بر همه چيز تواناست. (مکارم شیرازی)

حیات بخشی خدا به مردگان

خدای سبحان خطاب به حضرت ختمی نبوت صلی الله علیه و آله که البته مقصود از این خطاب همه مردم اند، می فرماید در آثار رحمت خدا تأمل کن که چگونه زمین را پس از مرگ زند می کند: فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

مراد از" رحمت خدا" باران است و آثارش، آن چیزی است که بر آمدنِ باران مترتب شود؛ مانند گیاه و درخت و میوه، که افزون بر آثار باران، آثار حیات یافتن زمین پس از مردنش نیز هستند، بنابراین حیات نباتات، حیوانات و انسان ها از آثار نزولات آسمانی است.

به دیگر سخن در این آیه از باران به " رحمت خدا" و از کیفیت زنده کردن زمین پس از مردنش به " آثار آن" یاد شده، پس زنده شدن زمین پس از مردنش، از آثار رحمت خداست و گیاهان، درختان و میوه ها که از آثار زنده شدن زمین هستند نیز از آثار رحمت الهی اند.

گیاهان و درختان در زمستان خواب اند و در بهار بیدار می شوند و به غذا نیاز دارند که آب و خاکِ مُرده غذای آن هاست و با تغذیه آب و خاک مرده، مایه تبدل آن ها به خوشه و برگ و میوه می شوند و این همان زنده شدن مرده هاست. بدین سانف خدا به زمین و خاک مرده حیات می دهد و آثار این حیات، شاخه و خوشه و میوه هایی است که در فصول چهارگانه از آن ها استفاده می شود. نظر به همین ویژگی که در بهار، هم خوابیده ها ( درخت ها و گیاهان) بیدار، هم مُرده ها ( آب، خاک و جمادات) زنده می شوند، در کلام نورانی رسول خدا (ص) چنین آمده است: " اذا رأیتم الربیع فأکثروا ذکر النشور"

نظر و تامل در طبیعت، با این نگاه تزکیه ای، رهاورد و شیوه قرآن کریم است که کنار تعلیم، تزکیه را ذکر و کنار این مطلب علمی که تدبیر الهی آن است که از خلقت باد و ابر، باران حیات بخش پدید می آید که زمین مرده را زنده می کند، هشدار قیامت را یاد می فرماید که این چنین همه مردگان در روز واپسین زنده خواهند شد و خدای متعالی بر هر کاری تواناست: فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

قرآن کریم در این برهان که همه مردم می فهمند، برای معاد و احیای مردگان، فصل بهار را مثال می زند که وقتی باران ببارد، زمین مرده زنده می شود و درختان خشکیده، سرسبز می گردند. این استدلال یا بر پایه این تحلیل عقلی است که میان احیای انسان با جماد و گیاه فرقی نیست و وقتی خدای متعالی می تواند گیاهان و درختان را پس از خوابیدن، بیدار و زمین مرده را زنده کند، بی تردید می تواند در موارد مشابه نیز این کار را انجام دهد و حیوانات و انسان ها را نیز پس از مردن، زنده کند چون " حکم الامثال فیما یجوز و فیما لا یجوز واحد"؛ یا تمثیلی منطقی و تنبه دادن اذهان به این نکته است که قدرت مطلق می تواند مرده را زنده کند؛ یا تمثیل به معنای مَثَل زدن عرفی است که بر پایه اصل قرآنیِ وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ ( روم: 58) قیامت و زنده کردن مردگان را به بهار و حیات بخشی گیاهان مَثَل می زند.

به هر روی، آیات مورد بحث، دربردارنده نوعی استدلال واقعی اند، زیرا خدا حیات گیاهی را به بدنه ساقه، شاخهف خوشه و بدنه (تنه) گیاهان و در ختان و حیات حیوانی را به بدن و بدنه حیوانات، و حیات انسانی را به بدن و بدنه انسان عطا می کند و با علم به نیازهای آن ها حیاتشان را مدیریت می کند.

جمله "وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ" در حکم تعلیل است و علت حیات بخشی گیاهان و درختان را قدرت بیکران و همیشگی خداوند می داند و بدین وسیله همگان را به توحید فرامی خواند.(1)

پیام ها:

باران، رحمت الهی است. فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ

بارش باران و حیات مجدد زمین، نشانه ای از برپایی قیامت است. يُحْيِي الْأَرْضَ- لَمُحْيِي الْمَوْتَى صحنه ی مرگ و حیات، هر لحظه جلو چشم ماست، إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى و مشت نمونه ی خروار است. إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى (2)

(1): تفسیر تسنیم/ آیت الله جوادی آملی. ج 64- صفحات 672-675

(2): تفسیر نور/ قرائتی. ج 9- ص 215