در قسمت پایانی آیه 184 سوره مبارکه بقره آمده است: وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون. و روزه داشتن براي شما بهتر است اگر بدانيد. (1) در ادامه، ترجمه و تفسیر " وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون" را در تفاسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی، تفسیر مشکات محمدعلی انصاری و تفسیر نور آیت الله قرائتی به اختصار مرور می کنیم:

خداوند سبحان در پایان آیه شریفه می فرماید: اگر بخواهید بدانید پی می برید که روزه چه آثار و برکاتی دارد: إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون

انبیای الهی تعالیمی آورده اند که بشر با پیشرفت علوم و صنایع هم از نیل و ادراک آن عاجز است: وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ( بقره: 151). این معارف تنها از راه وحی به دست می آید، چنان که خداوند خطاب به پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز که در رأس همه انبیاست می فرماید: « وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ » ( 2)

یکی از نوآوری های انبیا علیهم السلام که با محاسبات علمی نمی توان به آن رسید، مسئله روزه است. علم تجربی و احساسی کجا پی می برد که یکی از راه های کاهش آمار جرایم، امساک از خوردن و آشامیدن و کنترل غرایز همراه با خلوص و قصد تقرب است؟ قرآن کریم علم جامعه بشری به این معارف را در پرتو ایمان به وحی و استماع آیات آن و تحلیل عمیق علمی آن ها ممکن می داند. (3)

حرف « أَن» در ابتدای آیه شریفه، کلام پس از خود را به تأویل مصدر می برد؛ یعنی تقدیر جمله چنین است: « صِیامَکُم خَيْرٌ لَكُمْ»؛ یعنی روزه شما خیری برای شماست. البته خیربودن روزه ابعاد گوناگون و گسترده ای اعم از خیر دنیوی، اخروی، مادی و معنوی دارد که همه آن ها در پناه روزه برای انسان دست می دهد. معهروف است که پیامبر گرامی اسلام چنین فرمود: « صُومُوا تَصِحُّوا» ( روزه بگیرید تا تندرست باشید) این کلام پیامبر اشاره به برکات ظاهری روزه دارد. رمضان فضایی است که جسم فرصت استراحت پیدا کرده و انسان ها در این ماه به لحاظ جسمی نوعی سبک بالی را تجربه می کنند. به لحاظ معنوی نیز بهترین دستاورد روزه حالات خوش عرفانی آن است. در حدیثی قدسی چنین آمده است:  يَا رَبِّ مَا أَوَّلُ الْعِبَادَةِ- قَالَ أَوَّلُ الْعِبَادَةِ الصَّمْتُ وَ الصَّوْمُ- قَالَ يَا رَبِّ: و ما ميراثُ الصَّومِ ؟ قالَ : الصَومُ يُورِثُ الحِكمَةَ، و الحِكمَةُ تُورِثُ المَعرِفَةَ، و المَعرِفَةُ تُورِثُ اليَقينَ ، فإذا استَيقَنَ العَبدُ لا يُبالِي كيفَ أصبَحَ، بِعُسرٍ أم بِيُسرٍ .

(پيامبر )خطاب به خدای سبحان عرضه داشت: اول عبادت چيست؟ فرمود اول عبادت، سکوت و روزه گرفتن است: عرضه داشت: پروردگارا! ميراث روزه چيست؟ خداوند فرمود : روزه، حكمت را به ارث مى برد و حكمت، معرفت را معرفت و يقين، چون بنده به يقين رسد، ديگر برايش اهميتى ندارد چگونه شب و روز خود را بگذراند ؛ به سختى يا به آسانى .

واژه « صوم» به معنای امساک و خویشتن داری نفس است؛ اما باید دانست که همیشه این وازه در امساک از خوردن و نوشیدن به کار برده نشده است.

در این روایت، صوم عامل ایجاد حکمت در جان انسان بوده و نتیجه حکمت نیز حصول معرفت است. به دنبال سرزدن خورشید معرفت در افق جان، دولت تابناک یقین نیز ظهور می کند و پس از آن که انسان به یقین استوار در زندگی دست پیدا کرد، بسیاری از دشواری ها و سختی های زندگی برای او حل شدنی خواهد بود. چنین انسانی در مسییر دشوار زندگی راه خود را گم نمی کند و زندگی را با سعادت به سرمنزل مقصود می رساند.

به تعبیر نبی رحمت یکی از بهترین غنیمت های روزه، فرحی است که برای فرد روزه دار در لحظات خوش افطار حاصل می شود. گویا بناست آدمی به ملاقات حضرت حق شرفیاب شود:

وعده وصل چون شود نزدیک

آتش شوق تیزتر گردد

در کنار این حالات خوش، توانمندی و تقوایی که برای او ایجاد می شود توصیف ناپذیر است. این که انسان از روزی حلال خود یا ناموس حلال خویش برای ساعاتی دست می شوید، توانمندی ای برای او به ارمغان می آورد که می تواند در غیر رمضان نیز به نان و ناموس دیگران بی اعتنا باشد. البته رسیدن به تمام این غنیمت ها زمانی است که انسان بتواند با آگاهی و علم به اهمیت روزه دست پیدا کند؛ لذا فرمود: إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون(4)

لذابا توجه به " وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون "می توان گفت انجام دستورات خداوند، آثار خوبی دارد که به خود انسان باز می گردد نه خدا.(5)

1. ترجمه  آیت الله مکارم شیرازی

2. نساء: آیه 113

3. تفسیر تسنیم/ آیت الله جوادی آملی. ج 9/ ص 288

4. تفسیر مشکات/ محمدعلی انصاری. ج 5/ ص 144-148

5. تفسیر نور/ آیت الله قرائتی. ج 1/ ص 284