پدیدآورنده: دکتر جلیل عرفان منش

مشخصات نشر:مشهد بنیاد پژوهش‌های اسلامی

مشخصات ظاهری:391ص

شمارة دیویی: ه 543 ع 297/957

معرفی کتاب:

یکی از مقاطع مهم تاریخی سیاسی اسلام و زندگانی ائمه‌اطهار علیه‌السلام ماجرای پذیرش ولایتعهدی امام رضا علیه‌السلام است. در کتاب « همگام با امام رضا علیه‌السلام از مدینه تا مرو» ، تحقیقی جغرافیای تاریخی، سیاسی و اجتماعی شهرهایی مورد بررسی قرار گرفته که امام به دستور مأمون از آنجا عبور یا توقف کرده‌است.

بررسی تاریخی مسیر حرکت امام رضا علیه السلام، خود به تنهایی بیانگر ماهیت پذیرش ولایتعهدی از سوی امام است.تفصیل جزئیات رخدادهای این سفر،شهر به شهر و منزل به منزل ، موضوع اصلی این نوشتار است.اقدامات امام در این مسیر در نهایت به افشای اهداف مأمون از طرح ولایتعهدی واعلام مواضع خود نسبت به پیشنهاد مأمون انجامید.این اقدامات از همان ابتدای سفر آغاز شد و در طول سفر هرگاه که فرصت مغتنم بود ، ادامه می‌یافت تا هنگامی که امام به مرو رسید. مواضع امام بعد از پذیرش تحمیلی ولایتعهدی، شدت بیشتری گرفت و سرانجام منجر به شهادتش شد.

با توجه به کاستی‌هایی که در منابع تاریخی زندگانی معصومین علیهم السلام وجود دارد و اینکه بیشتر منابع فاقد نگرش همه جانبه به حوادث هستند و نیز تناقضاتی که در گزارش‌های پاره‌ای از مورخان قدیم و البته جدید ثبت شده است و همچنین اماکن ساختگی و حوادثی که در برخی از تذکره‌ها به امام نسبت داده‌اند که کاملاً جنبه افسانه ای دارد،نیاز به تأمل در منابع و مآخذ این نوشتار و ملاحظاتی در روش تحقیق لازم بوده است.

برای مشخص شدن خط سیر کلی هجرت امام رضا علیه‌السلام از منابع گوناگون تاریخی معتبر سیره امام ،حدیث، روایات،و سایر منابع تاریخی دست اول استفاده شده و سپس برای انطباق برخی از اختلافات و تناقضها، نتایج به دست آمده با منابع جغرافیای تاریخی، سیاسی و اجتماعی و نیز تاریخ‌های محلی شهرهایی که امام  از آن عبور کرده و یا در آن درنگ کرده مقایسه شده است.

این بررسی ها نشان داد که حضرت در مسیر هجرت تاریخی خود از مدینه به مرو از طریق بصره،اهواز،فارس و سپس راه کویر یزد و به سوی نیشابور، طوس، سرخس و از آنجا عازم مرو شده است.

در کتاب «همگام با امام رضا علیه‌السلام از مدینه تا مرو»، اتفاقات و مطالب مربوط به این سفر در بخشهایی با عناوین از مدینه تا بصره، از بصره تا فارس، از فارس تا یزد، از یزد تا خراسان، خراسان، ولایتعهدی تنظیم و شرح داده شده‌است. در بخش یادداشتها نیز به مواردی از جمله برید و راه‌های آن ،شرح منازل و مسافات ،متن کامل عهدنامه ولایتعهدی، واکنش امام در برابر واقفیان و.....اشاره شده است.در پایان این نوشتار پس از منابع و نمایه ،تصاویری ضمیمه شده‌است