حجت‌الاسلام والمسلمین علی رجبی؛ حافظ کل قرآن کریم در جدیدترین اینفوگرافیک قرآنی خود با عنوان «آگاهی خداوند از خیانت چشم‌ها و اسرار سینه‌ها» به تبیین مراد و منظور از خیانت چشم و انواع گوناگون آن پرداخته است.  

توضیحات حجت‌الاسلام رجبی در مورد این اینفوگرافیک که به عنوان مقدمه، عبارت یعنی «مراقب پیامک‌های جعلی چشم‎هایِ خائِن به دل‌ها باشید(آگاهیِ خداوند از خیانت چشم‌‎ها و اسرار سینه‌ها) - (تدبّر در آیه ۱۹ غافر) نیز در آن به چشم می‌خورد، به قرار زیر است؛

خداوند خیانت چشم‌‎ها و چشم‌‎های خائن را می‌شناسند و اسرار درون سینه‌‎ها را می‌داند. مُراد از «خیانت چشم»، گناه علنی چشم نیست، بلکه منظور این است که انسان به گونه‌ای زیرچشمی نگاه کند که گویا اصلا نمی‌بیند! (مضمون حدیث امام صادق(ع)، معانی‌الاخبار)

«خیانت عین» در امانت و امر پوشیده است. خداوند، هم کار مخفیانه‌ای که تبهکار با بدن انجام می‎دهد، می‌بیند و می‌داند و هم از قصدِ عمل مخفیانه‌‎ای که در دل پنهان می‌دارد، آگاه است. خداوند گناهان ظاهر و باطن را نیز می‌داند: قُلْ إِنْ تُخْفُوا مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ... (آل‌عمران/۲۹). بلکه براساس آیه و َإِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَى(طه/۷) خدا افزون بر آگاهی از سخنان و کارهای علنی، از سرّ و مخفی‌تر از سرّ هم آگاه است. همانطور که بَصَر سر، بسیاری از چیزها را نمی‌بیند، بصیرت هم که برای دل است، همه‌ چیز را نمی‌بیند، از این رو بعضی کوردل‎اند، یعنی درون خود را نمی‌بینند...وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ(حج/۴۶)(تفسیر تسنیم، ج ۷۰، ص ۱۷۶)

خیانت چشم‌ها گوناگون است: گاه به صورت اشاراتی به چشم به منظور تحقیر یا عیب‎جویی از دیگران (همزه/۱) یا اشاراتی که مقدّمه توطئه و نقشه‌های شیطانی است. گاهی هم به صورت نگاه‌های مخفیانه به نوامیس مردم (نور/ ۳۰ و ۳۱) و چیزهای دیگر که نگاه کردن به آن ممنوع (حرام) است (تفسیر نمونه ،ج۲۰،ص۶۵)

 تفسیر خیانت چشم در احادیث

۱- از امام صادق(ع) در مورد آیه ۱۹ غافر پرسیدند: فرمودند مراد نگاه‌های زیر چشمی است(نورالثقلین)

2- در حدیث آمده: «نگاهِ اوّل(به نامحرم به غیر عمد) برای تو است؛ ولی نگاه دوّم به ضَرَر تو است» پس نگاه دوّم به نامحرم  حرام است(مجمع البیان،ج ۸،ص۴۳۳).

اشارت تدبّری

در کاربردهای قرآنی غالب موارد واژه چشم قبل از واژه دل به کار رفته است، مانند: (غافر/۱۹)،(نحل/۷۸)، (اسراء/۳۶)

ز دست دیده و دل هر دو فریاد... «باباطاهر»

من هر چه دیده‌ام ز دل و دیده دیده‌ام/ گاهی ز دل بود گله، گاهی ز دیده‌ام

من هر چه دیده‌ام ز دل و دیده‌ام کنون/ از دل ندیده‌ام همه از دیده دیده‌ام  «سلمان ساوجی»

پیامبر اکرم (ص):

النَّظَرُ سَهمٌ مَسمومٌ مِن سِهامِ إبليسَ،

فمَن تَرَكَها خَوفًا مِن اللّه أعطاهُ اللّه ُإيماناً يَجِدُ حَلاوَتَهُ فی قَلبِهِ 

نگاه كردن(های ممنوع)، يکى از تيرهاى زهر‎آلود ابليس است. 

پس هر كه از ترس خدا چشم خود را (از نامحرم) فرو بندد، خداوند به او ايمانى عطا فرمايد كه حلاوت آن را در دلش بيابد (بحار الأنوار: ۱۰۴/ ۳۸/۳۴)

 آگاهی: حدیث بالا به گونه‎های متفاوت در منابع حدیثی ذکر شده است(میزان‌الحکمه،ج ۱۳،ص۶۳۲۲)

این دیده شوخ می‌کشد دل به کمند/ خواهی که به کس دل ندهی دیده ببند  «سعدی»