پدیدآور: مرتضی مطهری

مشخصات نشر: تهران، قم: صدرا‏‫،1367.

مشخصات ظاهری:329ص

رده بندی دیویی: 1386الف 634 م 297/83

معرفی کتاب:

 انسان کامل مجموعه ای است مشتمل بر تنظیم شدۀ سیزده جلسه سخنرانی متفکر شهید استاد مرتضی مطهری که در سال 1353و در ماه مبارک رمضان ایراد شده است. در آن ایام، در جامعۀ اسلامی ما تفکری رواج یافته بود که بیشتر به دستورات اجتماعی اسلام نظر داشت و بعد معنوی اسلام را کم اهمیت معرفی می کرد؛ چنانچه در گذشته بیشتر به دستورات عبادی و معنوی اسلام توجه می شد و بُعد اجتماعی این دین مقدس به دست فراموشی سپرده شده بود. استاد شهید برای آنکه آشکار سازد که اسلام یک دین جامع است و انسان اسلام انسانی است چند بٌعدی که همه دستورات این مکتب الهی را به طور هماهنگ به مورد اجرا می گذارد، و برای آنکه جوانان مسلمان را از نگرش یک بعدی به اسلام مصون بدارند، این بحث را مطرح کردند، که البته نظر سایرمکاتب درباره «انسان کامل» نیز مورد بررسی قرار گرفته است.جلسات اول این سخنرانیها مقارن با ایام شهادت مولای متقیان علی (ع) بوده است. به همین جهت، در پایان برخی از این جلسات ذکر مصیبت شده است که این ذکر مصیبتها بی ارتباط با موضوع بحث نیز نمی باشد. مطالعه این کتاب از نظر شناخت انسان نمونه و ایده آل اسلام و انسان معتدل مورد نظراسلام، در همۀ زمانها مفید و ضروری است.

برگرفته از متن

شناخت انسان کامل از نظر اسلام دو راه دارد: یک راه این است که ببینیم قرآن در درجه اول و سنت در درجه دوم، انسان کامل را – اگرچه درقرآن و سنت تعبیر « انسان کامل» نیست و تعبیر« مسلمان کامل» و « مؤمن کامل» است- چگونه توصیف کرده اند. ولی به هرحال معلوم است که مسلمان کامل یعنی انسانی که در اسلام به کمال رسیده است باید ببینیم قرآن و یا سنت، انسان کامل را با چه مشخصاتی بیان کرده اند و چه خطوطی برا ی سیمای انسان کامل کشیده اند. از قضا در این زمینه، چه در قرآن و چه در سنت بیانات زیادی آمده است. راه دوم استفاده از بیانها نیست که ببینیم در قرآن و سنت چه آمده است، بلکه این است که افراد عینی را بشناسیم که مطمئن هستیم آنها آنچنان که اسلام و قرآن می خواهد ساخته شده اند و وجود عینی انسانهای کامل اسلامی هستند؛ چون انسان کامل اسلامی فقط یک انسان ایده آل و خیالی و ذهنی نیست که  هیچ وقت در خارج وجود پیدا نکرده باشد؛ انسان کامل، هم در حد اعلی و هم در درجات پایین تر، در خارج وجود پیدا کرده است. خود پیامبر(ص) نمونه انسان کامل است. علی(ع) نمونه دیگری از انسان کامل است. شناخت علی شناخت انسان کامل است اما نه شناخت شناسنامه ای علی . گاهی انسان علی را شناسنامه ای می شناسد: نامش  علی، پسر ابوطالب، ابوطالب پسر عبدالمطلب، مادرش فاطمه و دختر اسد بن عبدالعزی، شوهر فاطمه، پدر حسن و حسین، درآن سال متولد شد، فلان سال از دنیا رفت. چنان جنگهایی کرد. اینها شناختهای شناسنامه ای است؛ یعنی اگر بخواهیم برای علی (ع) یک شناسنامه صادر کنیم و به شناسنامه او آگاه باشیم، شناسنامه اش اینهاست. اما شناخت شناسنامه ای  علی، شناخت علی نیست، شناخت انسان کامل نیست . شناخت علی یعنی شناخت شخصیت  علی نه شخص علی در هر حدی که شخصیت جامع علی(ع) را بشناسیم، انسان کامل را شناخته ایم و در هر حدی که انسان کامل را عملاً – نه اسماً و لفظاً- امام و پیشوای خود قرار دهیم، راه او را برویم، تابع و پیرو او باشیم و کوشش کنیم که خود را برطبق این نمونه بسازیم شیعه این انسان کامل هستیم.