تحلیل تطبیقی سبب نزول قرآن در تفسیر مجمع البیان و نمونه

پدیدآورنده: صدیقه راشکی

مشخصات نشر: تهران: اندیشکده صنایع نرم با همکاری اندیشکده روابط بین الملل، 1402

مشخصات ظاهری: 144ص

شماره راهنما: ت217ر297/152

با توجه به جایگاه ویژه ی اسباب نزول توجه این کتاب تحلیل تطبیقی سبب نزول قرآن در تفسیر مجمع البیان و نمونه به بخش النزول این تفاسیر گرانقدر معطوف شده است. هدف تحقیق پیش رو بررسی تطبیقی روایات سبب نزول در این دو تفسیر می باشد. در این راستا، بعد از بیان کلیات به معرفی شخصیت مفسر بزرگوار طبرسی و تفسیر مجمع البیان و نیز معرفی تفسیر نمونه و جایگاه اسباب نزول در این دو تفسیر پرداخته است. در ادامه به کارکردهای گوناگون اسباب نزول در فهم آیات الاحکام، دفع توهم خلاف مقصود، تبیین فضایل اهل بیت (ع) و موارد دیگری اشاره کرد. در ادامه به بررسی مقایسه ای اسباب نزول ها در این دو تفسیر به صورت گزارشی است به طوری که؛ در تفسیر مجمع البیان از مجموع شان نزول های بیان شده در این دو سوره که 249 مورد می شود، فقط سیزده مورد همراه تحلیل است و بقیه گزارشی است. این امر در تفسیر نمونه هم مشاهده می شود. نقل روایات اسباب نزول از تفسیر مجمع البیان در تفسیر نمونه بسیار مشهود است. البته روایاتی هم در تفسیر نمونه یافت می شود که در تفسیر مجمع البیان بیان نشده است.

 کتاب حاضر دارای یک مقدمه و نیز سه فصل می باشد که فصل اول : اسباب نزول و کارکردهای آن را در بر دارد؛ فصل دوم: سبب نزول آیات سوره مبارکه بقره ؛ فصل سوم: سبب نزول‌های سوره مبارکه آل عمران را در بردارد.

شان نزول آیات 102و 103سوره آل عمران

می دانیم در دوران جاهلیت دو فبیله بزرگ در مدینه به نام اوس و خزرج وجود داشتند که بیش از یکصد سال! جنگ و خونریزی  و اختلاف در میان آن در جریان داشت، و هر چند وقت ناگهان به جان یکدیگر می افتادند. و خسارت جانی و مالی فراوانی به یکدیگر وارد می کردند.

یکی از موفقیتهای بزرگ پیامبر(ص) پس از هجرت به مدینه این بود که به وسیله اسلام صلح و صفا در میان آن دو ایجاد کرد، و با اتحاد آنها جبهه نیرومندی در مدینه به وجود آمد.

اما از آنجا که ریشه های اختلاف فوق العاده زیاد و نیرومند، و اتحاد تازه و جوان بود گاه و بیگاه بر اثر عواملی اختلافات فراموش شده شعله ور می شد که به زودی در پرتو تعلیمات اسلام و تدبیر پیامبر(ص) خاموش می‌گشت.