تفسیر آیة اِکمال

پدیدآورنده: محمد عرب صالحی و سعید متقی‌فر

مشخصات نشر:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی،1402

مشخصات ظاهری: 240ص

شمارة دیویی: ت297ص297/452

کتاب تفسیر آیه اِکمال به تفسیر یکی از مهم ترین و چالشی ترین آیات قرآن کریم در زمینه ولایت و امامت امیرالمومنین(ع) پرداخته و در این راستا ضمن بهره گیری از منابع اهل سنت به شبهه ها و اشکال های مطرح شده پاسخ های لازم را ارائه نموده است.مسئلة جانشینی و خلافت بعد از وفات رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله مهم‌ترین مسئلة اختلافی بین مسلمانان است. شیعه معتقد است که این مسئله انتصابی است و امام و خلیفه بعد از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله  توسط ایشان و به امر خداوند متعال بدین جایگاه منصوب شده‌است؛ اما اهل سنت با نادیده‌گرفتن این شواهد، خلافت را نه انتصابی از جانب خدا، بلکه انتخابی توسط خود مردم می‌دانند.آیات و روایات و نقل‌های معتبر تاریخی که بسیاری از آنها در منابع اهل سنت تصریح شده دلالت بر انتصابی بودن خلافت و جانشینی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله دارد، و مهم‌ترین و صریح‌ترین آیه‌ای که انتصابی بودن خلافت از آن استفاده می‌شود، بخشی از آیة 3 سورة مائده معروف به آیة اِکمال به ضمیمة آیة تبلیغ است.

در کتاب پیش‌رو با دو روش، دلالت آیة اِکمال برنصب بلافصل حضرت علی علیه‌السلام به جانشینی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله اثبات می‌شود. در روش اول دیدگاه‌های رقیب در مورد دلالت «الیوم» محک زده‌می‌شود و ناسازگاری این دیدگاه‌ها با ویژگی‌هایی که آیه برشمرده است، اثبات می‌شود. وانگهی،به روشنی مراد آیه آشکار می‌شود که تنها دیدگاه سازگار با مفاد آیه و مراد از «الیوم» روز هجدهم ذی‌الحجه سال حجه‌الوداع و به خاطر رخداد تاریخی این روز است. در روش دوم چیستی دلالت آیه با استناد به روایات شأن نزول و اسناد تاریخی اثبات می‌شود و موافق نتیجة اول است. بیشتر منابع این اثر از اهل سنت است و عمدة شبهات مفسران اهل سنت دربارة دلالت آیة اِکمال را پاسخ می‌دهد.

مطالب کتاب حاضر در سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول با عنوان جایگاه آیه در سیاق آیه 3 سورة مائده به توضیح آیه اِکمال در ارتباط  نام با قبل و بعد و اشکال‌ها و قرائن معترضه‌بودن و چرایی معترضه آوردن آیة اِکمال می‌پردازد.

فصل دوم با عنوان دلالت و تفسیرآیه درسه گفتار ، مفردات آیه؛ دلالت آیة اِکمال، فارغ از روایات شأن نزول ؛ دلالت آیة اِکمال به کمک روایات شأن نزول و غیر آن را بررسی نموده‌است.

عنوان فصل سوم کتاب پاسخ به شبهه‌های وارده دربارة نظر شیعه است. شبهه‌هایی از جمله رکاکت و افترابودن نقل شیعه، اِشکال آلوسی، وجود  روایات فراوان بر نزول آیة اِکمال در روز عرفة حجه‌الوداع و... که به همگی پاسخ داده شده‌است. علاوه بر جمع‌بندی مطالب پایان هر فصل ، نویسنده در پایان مطالب کتاب حاضر و دربخش خاتمه ونتیجه‌گیری، به جمع‌بندی مطالب کتاب پرداخته‌است.