معناشناسی تاریخی مهریه در قرآن کریم

پدید آورنده :  محمد حسین شیرزاد

مشخصات نشر : قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1402

مشخصات ظاهری : 182 ص

شماره دیویی : م 957 ش 016 55 / 346

کتاب معنا شناسی تاریخی مهریه در قرآن کریم به مطالعه مهریه با رویکردهای مختلف علمی ، از دو منظر ضروری پرداخته است. : نخست آن که مهریه از جمله انگاره های چند وجهی در قرآن کریم است که ابعاد متنوع حقوقی ، اقتصادی و اجتماعی مهمی در بردارد . و دیگر آن که به دنبال طرح نیازهای نوظهور عصری و شکل گیری موج گسترده ای از شبهه پراکنی ها در دوره معاصر ، سوالات بسیاری درباره این دهش مالی به وجود آمده است که هنوز پاسخ در خور نیافته و پژوهش در این حوزه را ضروری ساخته است . از جمله باید شبهه ای را یاد کرد که به دنبال اثر پذیری از آموزه های غربی ، مهریه را یادگار عهد مملوک بودن زن می پندارد و پرداخت آن را منافی با شان و کرامت زنان توصیف می کند.

قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی که برای هدایت بشر فرو فرستاده شده ، دربردارنده آموزه های مهم در باب روابط زناشویی است . توجه گسترده قرآن کریم به مهریه می طلبد که این پدیده با رویکردهای مختلف علمی مورد مطالعه قرار گیرد و زوایای گوناگون آن به بحث و بررسی گذاشته شود.

در بحث انگاره مهریه در عصر نزول قرآن آنچه در بادی امر جلب توجه می کند تنوع در واژه هایی است که بر معنای مهریه دلالت دارند . آن طور که عالمان لغت و تفسیر گفته اند ، چهار واژه در آیات قرآنی به مفهوم مهریه اشاره دارند که عبارت اند از : اجر ، فریضه ، صدقه ، نحله . به اینها باید واژه مهر را علاوه کرد که در فرهنگ عرب پیش از اسلام ، انگاره مهریه را نمایندگی می کرده و سابقه ای دراز در فرهنگ سامی داشته است .این گونه گونی واژگانی گرچه بر عالمان تفسیر امری پوشیده نبوده ، اما هنوز چند پرسش اساسی در این باره بی پاسخ مانده است : نخست آنکه چه تمایز های معنایی بین واژه های یاد شده وجود دارد ، دوم آنکه چرا واژه مهر از نظام واژگانی قرآن حذف شده است ، سوم آنکه جایگزین شدن مهر با چهار واژه جدید چه تحولاتی در انگاره مهریه به وجود آورده است . برای پاسخ به این پرسش ها در اثر حاضر کوشش می شود از رویکرد معناشناسی تاریخی بهره جسته و میزان کار آمدی آن در مطالعات قرآنی به آزمون گذاشته شود.  

این کتاب از سه فصل تشکیل شده است : فصل اول کلیات ، مفاهیم و روش شناسی؛ فصل دوم معنا شناسی تاریخی مهریه در فرهنگ عرب پیش از اسلام؛ فصل سوم معناشناسی تاریخی مهریه در فرهنگ قرآنی: اجر و فریضه؛ فصل چهارم معناشناسی تاریخی مهریه در فرهنگ قرآنی: صدقه و نحله.