پدیدآور: محمد علی شاه آبادی

مشخصات نشر: تهران: استادزاده، 1400

مشخصات ظاهری: 162ص

رده بندی دیویی:ع226ش297/42

کتاب العقل و الجهاله یکی از چند اثری است که پس از هفت دهه از میان دست نوشته های آیت الله میرزامحمدعلی شاه آبادی (ره) پیدا شده و سپس تصحیح و ترجمه گردیده است.
مولف در این اثر با توجه به حدیث جنود عقل و جهل، به تبیین معنای عقل و چگونگی اتصاف انسان به آن و تبیین اقسام انسان ها از حیث سعادت و شقاوت پرداخته است.
بن مایۀ تحلیل های ایشان نظریۀ فطرتی است که در کتاب رشحات البحار ایشان به آن پرداخته شده است. همچنین ترجمه رساله در بخش دوم کتاب آمده است.

این کتاب به سه قسمت اصلی تقسیم شده: بخش اول در تفسیر آیه 85 سوره اسزا پرداخته که بیش از نیمی از حجم کتاب را به خود اختصاص داده است. ایشان در ضمن شش مطلب به تفسیر آیه پرداخته اند. می توان چهار مطلب ابتدایی را مقدمه ورود ایشان به بحث اصلی دانست. در مطلب پنجم به حدیث معروف امام صادق(ع) درباره جنود عقل و جهل اشاره کردند و بخش زیادی از کتاب به شرح معنای عقل و جهل و چگونگی تبدیل نفس انسانی به عقل و جهل، اختصاص دارد.

بخش دوم کتاب به شرح تفصیلی قوه عاقله اختصاص داده شده و آن را وزیر معارف در مملکت انسانی نامیده اند. در این بخش، کمال این قوه در ایمان به مقامات پنج گانه الهی: هویت، احدیت، واحدیت، الهیت و صمدیت دانسته شده و هر مقام به طور جداگانه بررسی شده است.

بخش سوم کتاب را می توان بیان نمونه های عینی از مطالب مطرح شده در دو بخش قبل دانست.

خیر وزیر عقل است و مراد از خیر، عشق است. لذا نسبت عباس به امام حسین(ع)، نسبت عشق است به عقل، پس او وزیر امام است. او موحدی عاشق بود... مولایش را «برادر» صدا نمی کرد جز آنگاه که بر زمین افتاد... که به خاطر شدت عشق به دیدار امام، مولا را برادر خواند تا عِرق اخوت به جنبش درآید؛ یا اخاه! ادرک اخاه... مقصودش دیدار امام در چهره ولایی بود، تا بیعت تازه کند. پس امام بر دو چشم برادر دست کشید و ... عباس جمال ولایی امام را دید...

گزیده کتاب

دین فطری همان معرفت، عبودیت و عدالت است و تمامی ادیان آسمانی بیان دیگری از این درک فطری هستند. کتب آسمانی تفصیل کتاب فطرت ما و انبیا شارحان آن هستند.