مساله ارزاق و انواع روزیها

« قسم بینهم معایشهم و وضعهم من الدنیا مواضعهم»

« پس روزی و وسائل آسایششان را بین آنها تقسیم فرموده، و هر کس را در دنیا ( با حکمت و مصلحت) در مرتبه ای (که سزاوار او دانست از قبیل فقر و غناء و خوشی و بدی و مانند آنها) قرار داد.»

پس از اینکه خداوند موجودات را خلق کرد و در مسیر تکامل و هدایت قرار داد، علی (ع) می فرماید: معیشتهای آنها یعنی آنچه به سببش زندگی را سپری می کنند، اعم از ارزاق و خیرات و منافع و نعمتها به آنها اعطاء نمود، و هر یک رابه مقتضای حکمت بالغه و مصلحت کامل در موضعی که صلاحیت او را داشت نهاد، یکی را فقر یکی را ثروت، یکی را عسر و یکی را در یسر، یکی را در سعه و یکی را در تنگی. این کلام علی(ع) در واقع روح آیه 32سوره زخرف است، که: حضرت جسم یعنی الفاظ آنها را رها کرده و روح را قبض نموده است. خداوند در این آیه می فرماید: ما تقسیم کردیم بین آنها معیشتها و وسائل مورد نیاز در زندگی دنیوی را، و بعضی را بر بعضی دیگر از حیث مال و جاهبرتری دادیم.

آیا روزی مقسوم است؟

در بعضی آیات دراد که خداوند تقسیم روزی می کند(سوره زخرف، آیه 32) خداوند بین مردم تقسیم معیشت می کند و اومتکفل رزق هر جنبنده ای است: هیچ جنبنده ای در زمین نیست، الا اینکه روزی او به عهده خداوند است.( سوره هود، آیه 6)

در بعضی دیگر از آیات آمده که وسعت وتنگی روزی به خواست خداست: آیا ندیدند که خداوند هر که را بخواهد صاحب روزی وسیع می کندو هر که را خواهد تنگ روزی گرداند.(سوره روم، آیه37)

در روایات اسلامی هم به این معنا اشاره شده است علی(ع) می فرمایند: خداوند ارزاق را مقدر ساخته و زیاد و کم نموده و بر حسب تنگی وو سعت معیشت آن را تقسیم کرده است.( نهج البلاغه ، خطبه91)

منظور از تضمین رزق از سوی خداوند و تکفل و تعهد و تقسیم آن فراهم آوردن زمینه هاست، زمینه هائی در خارج از وجود انسان، و زمینه هایی در درون وجود او، که هرگاه دست به دست هم دهند، انسان سهم خود را از روزی دریافت می کند، این درست به آن می ماند که حقوق کارکنان یک شرکت از طرف رئیس آن شرکت تعیین می شود، ولی هرگز در خانه آنها نمی آورند، بلکه آنها باید شخصا بروند، و لیست حقوق خود را پر کنند، و حق خود را دریافت دارند.

این نکته را نیز نباید فراموش کرد که خداوند برای اینکه  مردم در عالم اسباب گم نشوند، و روزی را نتیجه منحصر به فرد تلاش و کوششهای خود به تنهائی ندانند، گاه به اشخاصی روزی می رساند، که: تلاش چندانی نکرده اند، و گاه روزی را از کسانی می گیرد که: تلاش فراوان داشته اند، تا روشن سازد در پشت این دستگاه قدرت دیگری حاکم است،( ولی نباید فراموش کرد، که: این در حقیقت یک استثناء است، اما اصل اساسی همان تلاش و کوشش است.)

در حدیثی پیامبر اکرم(ص) می فرماید: بدانید رزق دو گونه است: رزقی که شما به دنبال آن می روید و رزقی که آن به دنبال شما می آید بنابراین رزق را از طریق حلال طلب کنید، که: اگر از طریق صحیح آن را بطلبید، آن را به صورت حلال می خورید و اگر از غیر طریق صحیح بطلبید همان را به صورت حرام می خورید.)

آگاهی از این دو گونگی رزق سبب می شود: افراد حریص از حرص باز ایستند و مومنان خود را آلوده کارهای حرام برای طلب روزی نکنند، و محرومان نیز به یاس و نومیدی کشیده نشوند.

آیا روزی همه تامین می شود؟

خداوند روزی همه موجودات زنده را برعهده گرفته ولی این سئوال پیش می آید پس چرا در دنیای کنونی و در طول تاریخ گروهی از گرسنگی مرده و می میرند، آیا روزی آنها تامین نشده است؟!

پاسخ: 1- تامین روزی به این معنی نیست که: آن رابرای انسان عاقل با شعور فراهم ساخته، به درب خانه اش بفرستند، یا لقمه کنند و در دهانش بگذارند، تلاش و کوشش انسان شرط تحقق و به فعلیت رسیدن این زمینه ها است. 2- اگر انسانها در گذشته و حال غصب حقوق دیگران کنند، و روزیهای آنها را به ظلم ازآنها بگیرند، دلیل بر عدم تامین روزی انسانها نیست، عدالت اجتماعی شرط تقسیم عادلانه روزیها است. اگر گفته شود خداوند چرا جلو ظلم ظالمین را نمی گیرد؟ می گوئیم اساس زندگی بشر برآزادی اراده است، تا همگی آزمایش شوند، نه بر اجبار و اکراه ، وگرنه تکاملی صورت نخواهد گرفت.

3- منابع زیادی برای تغذیه انسانها در همین کره خاکی است که باید با هوش ودرایت آنها را کشف و به کار بگیرند.

برگرفته از کتاب اخلاق اسلامی در نهج البلاغه( خطبه متقین)/ اکبر خادم الذاکرین، خادمی اصفهانی

این کتاب در دو جلد است و مطالب بسیار ارزنده ای دارد.