پایان نامه دوره دکتری رشته علوم قرآنی و حدیث

نگارنده: مهدی احمدی نیک

استاد راهنما: محمد باقر حجتی

رده بندی دیویی: گ287الف297/152

چکیده پایان نامه

پژوهش و تحقیق درباره قرآنکریم و تدبر در آیات وحیانی برای فهم مقاصد آن، از واپسین لحظات نزول قرآن کریم از سوی مسلمانان آغاز شد. چه این که قرآن از نگاه مسلمانان مرتبه ای از علم الهی و جامع ترین، استوارترین و آخرین رهنمود خداوند برای دستیابی به صلاح و فلاح و سعادت دو جهان است.

اما با وجود تلاشهای فراوان، هنوز ابعاد بسیاری از این کتاب مقدس مجهول و ناپیدا مانده است. بدون شک یکی از عوامل تاثیرگذار بر شناخت درست آیات قرآنی، توجه به سبب نزول آیات قرآنی است. شاید به همین جهت باشد که همین مساله از دیرباز مورد توجه قرار گرفته است و حجم قابل توجهی از مطالب تفسیری به بیان سبب نزول اختصاص یافته و علاوه برآن، کتابهای خاصی نیز به طور مستقل درباره این موضوع تالیف و  تدوین شده است؛ اما این مهم، آن گونه که باید،از سوی اندیشه وران قرآنی، مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته است. از این رو پرسش اساسی این است که: نقش سبب نزول در تفسیر قرآن کریم چیست؟ و تا چه اندازه مورد اهتمام مفسران متقدم شیعه قرار گرفته است.

و نیز پرسشهای دیگری همانند این که: مسائل کلی مرتبط با اسباب نزول چیست؟ آیا سبب نزول فایده یا فوایدی دارد؟ معیارهای بازشناسی اسباب نزول صحیح از غیر آن کدامند؟ چه مقدار از آیات قرآنی دارای سبب نزول می باشند؟ از این میان چه مقدار از اینها صحیح و چه مقدار غیر صحیح می باشند؟ و ...

پژوهش حاضر سعی کرده است به این پرسشها پاسخ داده و به تحلیل و بررسی اسباب نزول وارد شده در تفاسیر متقدمان شیعه (تفسیر عیاشی، تفسیر قمی، تفسیر فرات کوفی و تفسیر شیخ طوسی) بپردازد. البته با توجه به دیدگاه دهها تفسیر دیگر و باز شناسی صحیح از غیر آن، که در مجموع بیش از دویست و پنجاه سبب نزول را گردآورده و به بررسی پرداخته و از این میان حدود شصت مورد را غیر صحیح دانسته است.

این رساله نیز به هشت فصل سامان یافته است: فصل اول: چهار تفسیر متقدم شیعه و مولفان آنها؛ فصل دوم: کلیات( تاریخچه،مفهوم شناسی،اقسام نزول)؛ فصل سوم: اهمیت و فواید اسباب نزول؛ فصل چهارم: معیارها و ملاکهای بازشناسی اسباب نزول؛ فصل پنجم: ملاک عموم لفظ است یا خصوص سبب؟؛ فصل ششم: بازکاوی جعل و تحریف در اسباب نزول؛ فصل هفتم:اسباب نزول، انواع و گونه ها؛ فصل هشتم: قرآن و اسباب نزول. 

کلیدواژه ها: قرآن، روایات، اسباب نزول، تفاسیر متقدمان، شیعه، گستره.

پایان نامه « گستره باب نزول در تفاسیر متقدمان شیعه» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.