پدیدآور: جبار رحمانی
مشخصات نشر: اصفهان:آرما، 1401
مشخصات ظاهری: 275ص.
شماره راهنمای دیویی: آ395ر74/297
معرفی کتاب:
«آئین و اسطوره در ایران شیعی» نوشته جبار رحمانی که به تحلیل و بررسی مناسک عزاداری و ابعاد مختلف آن با رویکرد انسان‌شناسی می‌پردازد. در بخشی از مقدمه کتاب«آئین و اسطوره در ایران شیعی» می‌خوانیم: منسک و آئین یکی از ارکان اصلی حیات اجتماعی انسان هستند. از خلال آئین‌هاست که فرهنگ و معنا تولید شده و در افراد درونی می‌شود. نظامهای مناسکی همیشه کارکردهایی بیش از کارکردهای صرف مذهبی داشته‌اند. پیوستگی نظامهای مناسکی با جامعه، فرهنگ و سیاست و اقتصاد سبب شده آنها نقش‌های مهم‌تری در حیات جامعه داشته باشند. بر این اساس هر جامعه و فرهنگی مکانیسم‌هایی را برای تأکید بر معانی مهم و ایجاد فرایندهایی برای تولید این معانی تعبیه می‌کند که می‌توان آنها را در ذیل مفهوم مناسکی‌شدن مطرح کرد. امر منسکی، امر مهم برای جامعه است، امری که حول آن مجموعه‌ای از باورها و اعتقادات نیز شکل می‌گیرند که می‌توان آنها را بخشی از نظام اساطیری آن فرهنگ دانست. لذا مناسکی‌شدن یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های انسانی برای تولید و برجسته‌سازی معانی فرهنگی مهم، و انتقال آنها به مخاطبان و مهم‌تر از همه ایجاد ایمانی درونی در مخاطبان برای باورداشت این معانی برجسته شده است. به همین سبب در همه ادیان و فرهنگ‌ها، نظامهای مناسکی خاصی هستند که نقشی محوری در حیات فرهنگی و مذهبی آن جامعه دارند... رویکرد انسان‌شناختی به مناسک عزاداری در میان سایر رویکردهای علمی اهمیتی خاص دارد. انسان‌شناسی به مثابه علم فرهنگ سعی دارد وجوه مختلف حیات انسانی را ذیل مقوله فرهنگ توصیف و تحلیل کند. از این رو انسان‌شناسی، مناسک عزاداری و نظام اساطیری حول آن را به مثابه امر فرهنگی مورد بررسی قرار میدهد. لازم به ذکر است در بررسی انسان‌شناختی دین، صحت و سقم باورها و مناسک وظیفه این رشته علمی نیست و این موضوع از محدوده قلمرو آن نیز خارج است. انسان‌شناسی دین را در محدوده فرهنگ و به مثابه امری فرهنگی مورد بررسی قرار میدهد، لذا دین آنگونه که متکلمان یا روحانیون آن را تعریف می‌کنند، مورد علاقه انسان‌شناسی نبوده و در حیطه آن قرار ندارد. صحت باورهای دینی، امری درون‌دینی و مبتنی بر دیدگاه‌های کلامی است. انسا ن‌شناسی سعی می‌کند نظامهای معنایی تاریخی را در دل سنت‌های دینی و نظامهای مناسکی آنها در رابطه با زمینه فرهنگی‌شان توصیف و تفسیر کند. از این رو انسان‌شناسی دین، درنهایت به تفسیری انسان‌شناختی و فرهنگی از امر دینی خواهند رسید...
در کتاب حاضر با رویکرد انسان‌شناسی به مناسک عزاداری و ابعاد مختلف آن پرداخته شده است. در بخش اول کتاب، تلاش شده براساس سنت نظری انسان‌شناسی در مطالعه نظام اساطیری یک فرهنگ (به عنوان هسته و منشور معنایی فرهنگ و جامعه)، برای فهم فرهنگ شیعی و نظام معنایی مرکزی آن چارچوبی تدوین شود. در بخش‌های بعدی، تاریخ مناسک عزاداری در تشیع با رویکردی انسان‌شناختی بررسی شده و این که عزاداری از کی و در چه شرایطی شکل گرفته و متون مختلف مربوط به مناسک عزاداری هرکدام چه نقشی در شکل‌گیری نظام مناسکی عزاداری محرم و گفتمان کربلا داشته‌اند، مورد بحث قرار گرفته است.
کتاب «آئین و اسطوره در ایران شیعی» توسط انتشارات آرما به چاپ رسیده است.
