رساله دکتری رشته تفسیر تطبیقی

پدیدآور: محمد عینی زاده

استاد راهنما: رضامودب، محمدهادی مفتح

رده بندی دیویی: ب993ع297/462

چکیده

انتظار آینده روشن و تحقق عدالت در سراسر جهان، اندیشه مشترک شیعه و سنی و اکثر ملل و نحل در جهان است. اما در این میان آنچه کمتر مشاهده می شود، تبدیل این امید و آرزو به دانش و نظریه ای است که برگرفته از مبانی قرآنی بوده و مبنای ترسیم راهبردهای جدی و عملی و برنامه های مشخص برای تحقق این آرمان باشد. انتظار به معنای تام و حقیقی که در بردارنده امید، باور و تلاش مستمر برای تحقق این آرمان بشری و وعده الهی است، در اندیشه ناب اهل بیت علیهم السلام و مکتب فکری شاگردان ایشان، بویژه رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله تجلی یافته است. «انتظار» در منظر ایشان، مبدأ، غایت، چگونگی و فرایند حرکت انسانها برای دست یابی به سعادت و تعالی فردی و جمعی را نشان می دهد. حال آنکه در تفاسیر سنی، انتظار تنها در حد یک مساله فرعی - که موجد هیچ حرکت و آرمانی نیست - مطرح شده است. در این تحقیق برای یافتن یک دکترین جامع که در جهان امروز راه گشای بشریت برای رسیدن به عدالت و سعادت باشد نظریه پردازی شده است. در میان مفسران، سنی سیدقطب، نویسنده تفسیر فی ظلال القرآن و محمد عبده، صاحب تفسیر المنار آرای روشنتری درباره اسلام و آینده جهان دارند که در مقایسه با اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله قابل بررسی است. شاید بتوان مهمترین نقطه تلاقی و اشتراک دیدگاه های این سه مفسر و اندیشمند را در نگاه به اسلام به عنوان یک مسلک اجتماعی ناظر به زندگی دید. در دوره ای که در غرب مسیحی مدرن و جهان اسلام سنتی تجددزده، یک نگاه مشترک به دین وجود داشت و آن فردی و شخصی بودن دین بود، این اندیشمندان اسلام را آئینی اجتماعی و اقتدارگرا معرفی کردند که سعادت و تعالی بشریت در گرو حاکمیت آن است. با این وصف این بررسی نشان میدهد در خاستگاه ،نظری امتیاز دکترین انتظار در این است که ترجمان اندیشه زلال و آسمانی عترت طاهره سلام الله عليهم است و عنصر اساسی آن حقیقت ولایت و امامت است که آن را از سویی با حقیقت اسلام ناب پیوند می دهد و از سوی دیگر از نظریات و اندیشه های دیگران که اگرچه با قرآن و اسلام پیوند دارند اما از اسلام کامل و مرضی الهی فاصله دارند، جدا می کند. مهدویت و آموزه محوری آن ،انتظار، در اندیشه دینی و تفسیری حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله به عنوان کلیدواژه اصلی فهم دین و به مشابه یک دکترین برای ابتنای سیاستها و راهبردهای اصلاح در زندگی بشر و ساختن تمدنی نوین برای انسانها که عدالت و سعادت را برایشان به ارمغان داشته باشد مطرح است. در حالی که در اندیشه محمد عبده و سید قطب در باره آینده جهان و خروج مسلمانان از واقعیت ذلت بار کنونیشان، جایی برای گفتمان «دکترین انتظار» نیست.

واژگان کلیدی: انتظار - رهبر معظم انقلاب اسلامی - دکترین - اهداف دین - سید قطب - محمد عبده – آینده جهان

پایان نامه « بررسی دکترین انتظار و مبانی قرآنی آن در اندیشه رهبرمعظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای دامت برکاته و مقایسه آن با آرای سید قطب و محمد عبده» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.