رساله دکتری گروه آموزشی زبان و ادبیات عربی

نگارنده: علی رفیعی

استاد راهنما: حسین سیدی

رده بندی دیویی:م658ر297/153

چکیده

پژوهش حاضر در صدد تبیین جایگاه معنایی واژه های اخلاقی «ايثار، اخلاص ،استغفار إنابه، بر، رحمت، سلام و شکر» در قرآن کریم، به شیوه ی معناشناسی تاریخی و توصیفی است که پس از ریشه شناسی، معنای لغوی و اصطلاحی مدلول حسی، معانی اساسی و نسبی، گستره ی مفهومی و مصداقی وجوه معنایی، سیر تطور و حوزه ی معنایی آنها در مقطع زمانی قبل و بعد از اسلام، بررسی شده و ارتباط معنایی آنها با واژه های همنشین و جانشین درباقرآن مشخص گردیده است. از این رو با توجه به ویژگی تحقیق، از روش «توصیفی تحلیلی» استفاده شده است. معناشناسی تاریخی این واژه ها با استناد به اشعار عصرجاهلی، معاجم قدیمی، مفردات قرآنی، کتب تاریخی و تفسیری، بیانگر آن است که اعراب جاهلی آنها را می شناختند. و حاصل مطالعه ی توصیفی نیز نشان میدهد که واژه های اخلاقی این پژوهش، در کار وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با بسیاری از واژه ها و مفاهیم اخلاقی و دینی دیگر، رابطه ی معنایی داشته و در یک حوزه ی معنایی قرار می گیرند و در تمام یا بخشی از مؤلفه های معنایی با آنها هم معنایی نسبی و یا تقابل معنایی دارند. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معنایی عمیق این واژه ها با سایر واژه های هم حوزه ی آنها در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا کاملاً تحت تأثير كلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرند و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهند.

کلید واژه ها: قرآن کریم، واژگان اخلاقی، معناشناسی تاریخی، معناشناسی توصیفی، حوزه ی معنایی.

پایان نامه « معناشناسی واژگان اخلاقی در قرآن کریم(ایثار، اخلاص، استغفار، انابه، بر، رحمت، سلام، شکر)» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.