مؤلف: عبدالعظیم کریمی

مشخصات نشر: تهران، قدیانی، 1391

تعداد صفحات: 192

رده‌بندی دیویی: ر 516 ک 297/4837

معرفی کتاب

کتاب « رویکردی نمادین به تربیت دینی با تاکید بر روشهای اکتشافی» نوشته عبدالعظیم کریمی توسط انتشارات قدیانی در سال 1391 منتشر شده است. مولف در این کتاب، از روش های جاری تربیتی، انتقاد می کند و طی آن، این پرسش را مطرح می سازد که«چرا با این همه تبلیغات، آموزش ها، تربیت ها، تشویق ها و ترویجات دینی نتیجه مطلوبی به دست نیامده است؟» وی همچنین با طرح«تربیت نمادین» خاطر نشان می کند که براساس این شیوه، به مربی فرصت داده می شود که به تناسب «حال»، «وقت»، «لحظات جذبه»، «شور آمادگی» و «شوق عاطفی» احساس خویش را از یک شیء، نماد، پیام، اثر، تصویر، داستان، واقعه، رفتار و نظایر آن بیان کند .

نویسنده در پیشگفتار کتابش، هدف از تدوین این مجموعه را معرفی روشی نو از خلال مفاهیمی کهن و دیرینه با بیان تمثیلی تحت عنوان «تربیت نمادین» بیان کرده است. او تأکید کرده است که این کتاب به دور از چارچوب‌ها و قالب‌های کلیشه‌ای از پیش تعیین شده، سعی در زدودن عادات و در هم شکستن قوانین تربیت تصنعی و رسمی دارد. وی تصریح کرده است که احتمالاً خوانندگان کتاب، با ابهام و ایهام در سراسر متن کتاب، مواجه خواهند شد؛ ولی اصرار دارد که این مفاهیم نامأنوس و عبارات مبهم از همه تعاریف ملموس و محسوس، دیکته‌ای و کلیشه‌ای به مراتب مفیدتر و پربارتر خواهند بود.

نویسنده در مقدمه کتاب، به بحران‌های بشر امروزی در آستانه شروع هزاره سوم اشاره کرده، بحران‌های درونی بشر را از بحران‌های بیرونی او فاجعه‌آمیز‌تر می‌داند.او معتقد است انسان کنونی از فطرت خویش فاصله گرفته و لذا گرفتار یک تربیت دینی تصنعی و غیر طبیعی شده است.

او خاطرنشان می‌کند که در این کتاب، چندین گفتار، پیرامون روش‌های اکتشافی در تربیت دینی طرح شده که مقدمه‌ای بر معرفی شیوه‌هایی است که تربیت درونی را به جای تربیت بیرونی، تربیت زیباشناسانه را به جای تربیت سطحی‌مآبانه و تربیت فطری را به جای تربیت عاریه‌ای معرفی می‌کند.

این کتاب در پنج فصل تدوین شده است:

فصل اول: اثر "نما" و "نگاه" در تربیت دینی(تربیت نمادین)

فصل دوم: زیبایی‌شناسی و تربیت دینی

فصل سوم: تازگی معتدل در تعلیم و تربیت دینی

فصل چهارم: ملاحظاتی دیگر در تربیت دینی

فصل پنجم: مثالها و نمونه‌هایی از درس دینی

نویسنده در فصل اول به اثر "نما" و یا "نگاه" مربی ‌در متربی و به تأثیر یک نگاه قوی معلم در دانش‌آموز پرداخته است. نگاهی که از عشق و اشراق سرچشمه گرفته و در عمق وجود مخاطب نفوذ می‌کند. او معتقد است نگاه اثر نیرومندی دارد و تسهیل‌کننده شرایط تأثیر پیام تربیتی به متربی است.

نویسنده در فصل دوم،  بااشاره با آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام پیرامون زیبایی و جمال به نگاه عارفان به این موضوع پرداخته و بر ارتباط زیبایی و لذت تاکید می‌کند.

نویسنده در این فصل، تصریح کرده است که هدف از تربیت دینی پرورش شور و شوق فطری کودک نسبت به جمال و جلال الهی است نه ارائه مستقیم معارف الهی! به تعبیر دیگر هدف از تربیت دینی عشق به دین است نه انتقال دین.

در فصل سوم، نویسنده معنقد است: اصل «تازگی معتدل» ناظر به شرایطی از فرایند تربیت است که متربی با کنجکاوی به دنبال تجسس دریافت پاسخ مسائل در موقعیت‌های مبهم و مجهولات و نادانسته‌های پیرامون خویش است. اما این محرکها در عین حال که نباید بیش از حد بیگانه و مبهم باشد بیش از حد نیز عادی و پیش پا افتاده نباشد بلکه باید بتواند، در حدی متوسط انگیزه پیگردی و کنجکاوی ذهنی کودک را تحریک کند.

نویسنده در فصل چهارم به نکاتی توصیه می‌کند که در تربیت دینی مهم و اثرگذار است که به چند نمونه آن اشاره می‌کنیم:

■ منشاء تفکر مذهبی تنها وجود اطلاعات و حفظ مسائل دینی نیست بلکه رغبت شدیدی است که فرد در جهت کسب آنها به تلاش بر می‌خیزد.

■ شیوه مربیان بزرگ این است که جهان درون متربی را آنگونه که باید باشد به او می‌نمایانند.

■ کیمیای تربیت دینی گردش دل است نه گردش ذهن!

■ غایت تربیت دینی حصول لحظات جذبه شوق، وجد و عشق به کمال مطلق است.

■ تربیت دینی بیشتر امری درونی، ذوقی و اکتشافی است تا بیرونی، تبلیغی و اکتسابی.

■ پرورش گرایش‌های زیبایی دوستی، نوع دوستی و دانش دوستی خود به خود به پرورش حس مذهبی کودک کمک می‌کند.

■ هنگامی که کودک از درون عشق به دین را در خود نیافته است تشویق به دین و تبلیغ مفاهیم دینی از بیرون نه تنها مؤثر واقع نمی‌شود بلکه اثر معکوس نیز دارد.

نویسنده در فصل پنجم به بیان نمونه هایی از درس دینی که به روشهای زیبایی شناختی و یا تربیت نمادین بوده است، پرداخته و متون مورد نظر را شرح داده است.

دکتر کریمی در صفحات آخر کتاب با عنوان "کلام آخر" نگاهی کوتاه به وضعیت کنونی تعلیم و تربیت داشته است.