پدیدآور: مجتبی تهرانی

مشخصات نشر: تهران: موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی، 1397

مشخصات ظاهری:415ص

رده بندی دیویی: ج.4الف898ت297/632

معرفی کتاب

کتاب ادب الهی ، به کلیات مباحث تربیتی از دیدگاه اسلام می پردازد. این اثر طی سی و سه جلسه به بررسی ابعاد مختلف تربیت فردی و اجتماعی از دیدگاه علمای اخلاق و عرفان پرداخته و به بیان ایشان تا به حال این موضوع به صورت مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است.

گناهان و اعمال ناشایست آدمی او را از حقیقت وجودی خـود دور می کند. خدای متعال موهبتی گران سنگ را در اختیار انسان داده است تا به واسطه آن انسان از عمل قبیح پرهیز کند. بدون شک شناخت و آشنایی هر چه بیشتر با این موهبت الهی که حیا نام دارد، انسان را در گردنه های سخت معاصی حفظ خواهد کرد. حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی که خود گام های عملی در این طریق برداشته و مسیر را به خوبی می شناختند، در دو دوره زمانی به تبیین مسئله حیا پرداختند. یک بار در سال ۱۳۶۵ هـ ش و در راستای مباحث اخلاقی و بار دوم در سال ۱۳۹۰ هـ ش و در امتداد مباحث تربیتی. همانطور که در کتاب تربیت فرزند هم آمده است، ایشان ضمن این بحث هم در چند جلسه به مسئله حیا پرداختند که به ضرورت مباحث در این کتاب هم آمده است. این بحث های کاربردی می تواند نسخه عملی مناسبی برای ترویج فرهنگ حیا در جامعه باشد.

در ابتدای سخن، جایگاه وقاحت به عنوان صفت ضد حیا را تبیین فرمودند. در تعریف حیا به انفعالی بودن آن و منتج شدن به انکسار نفس اشاره کردند. این مطلب مهم که حیا انزجار نفس قبل و بعد از انجام عمل است. شناخت جایگاه حیا را بیشتر ممکن می سازد.

رابطه بين عقل و حیا، با در نظر گرفتن عقل عملی و این جمله که «هر چه عقل بیشتر باشد، حیا بیشتر است»، رابطه ای تنگاتنگ است.

 باید توجه داشت که حیا غریزه ای انسانی است و مابه الإمتياز انسان از حیوانات است. لذا این بحث مستقل از مباحث دین است. پس مسئله حيا عام تر و گسترده تر از تقوا است.

در بخش بعدی معظم له به بیان نقش و کارکرد حیا بر شهوت و غضب پرداختند. در راستای این بحث، ضمن بیان رابطه حیا و آزادی، مرز میان آزادی و بی بندوباری را مشخص فرمودند ودر ادامه آثار بی حیایی در بعد انسانی و معنوی را برشمردند.

زمینه سازی ایمان برای حیا مطلبی است که ایشان ضمن بحث رابطه حیا و ایمان مطرح میکنند و البته نقش ایمان بر حیا را نیز بیان میکنند در امتداد این بحث کمیت، کیفیت و امتیازات حیای از خدا را مشخص میکنند در ادامه راه های تقویت و حفظ حيا و آثار معنوی و مادی آن مطرح میشود که محرکی باشد برای تقویت این موهبت الهی بیان مراتب و ویژگیهای حیا نیز در کلام معظم له له آمده است.

 بررسی جایگاه حیا - به عنوان اصل در مسئله تربیت در تربیت فرزندان و نقش حیای والدین میتواند در رشد معنوی والدین و فرزندان اثرگذار باشد. از آنجا که تاثیر پذیری متوقف به قصد نیست، هرگونه عملی که رنگ و بوی بی حیایی داشته باشد، حیای فرزندان را مخدوش خواهد کرد.

این کتاب چهارمین عنوان از مجموعه ادب الهی است که با عنوان حيا موهبى الهی در اختیار علاقه مندان به معارف اسلامی قرار میگیرد مباحث موجود در کتاب ضمن علمی و دقیق بودن عملی و کاربردی است و از این رو میتواند به راهبرد اساسی برای بازگرداندن حیا در جامعه و تقویت بنیان آن تبدیل شود. باشد که در پرتو کلام اثرگذار معظم له که برگرفته از آیات شریف قرآن کریم و روایات معصومین است، این اصل مهم در تربیت فردی واجتماعی را زنده کرده و در رگ های جامعه تزریق کنیم.

ابو بصیر گوید: از امام صادق(ع) شنیده ام که می فرمود: رسول خدا(ص) فرموده اند: خوشا به حال بنده گمنامی که خدا او را بشناسد و مردم اورا نشناسند؛؛ آن ها چراغ های هدایت و سرچشمه های دانش هستند؛ به واسطه آن ها هرفتنه تیره و تاری برطرف گردد؛ آنان نه فاش کنند و پرده بردار از اسرارند و نه ناسپاس، ریاکار و خودنما.(اصول کافی؛ جلد ۲، صفحه ۲۲۵)