پدیدآور: محمد علی همتی

مشخصات نشر: تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی(سمت)، 1403

مشخصات ظاهری: 314ص

رده بندی دیویی: ح/827ر297/15

معرفی کتاب

کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث به بررسی مفاهیم نظری الگوهایی از منابع دینی به خصوص قرآن، احادیث و متون تفسیری ارائه شده تا دانشجویان در پژوهش های خود از آن الگو برداری کنند.

مباحث این کتاب حاوی شانزده درس متناسب با جلسات یک ترم درسی است. در آغاز امر لازم است اشاره ای گذرا به دروس کنیم. در درس اول به کلیاتی از جمله مفاهیم روش رویکرد و مفاهیم وابسته و همچنین مفاهیم علوم قرآن و حدیث پرداخته شده است. در درس دوم، فراگیران می آموزند که چگونه موضوع و مسئله را بشناسند و انتخاب کنند. راه های شناخت منابع و نحوۀ مراجعه به آنها در درس سوم بیان گردیده است. پژوهشهای کتابخانه ای بر مطالعه کتابها استوارند حتی در پژوهشهای میدانی نیز مبادی و مبانی آنها در منابع کتابخانه ای باید مطالعه شود. اصولاً نظام آموزشی کمتر به آموزش روش مطالعه صحیح توجـه دارد به همین علت درس چهارم به این موضوع اختصاص داده شده است. استفاده از روش صحیح مطالعـه هم باعث صرفه جویی در وقت می شود و هم در برداشت مطالب مورد نیاز کارآمد است. درس گونه های پژوهش بخش قابل توجهی از این کتاب را به خود اختصاص داده اند و درس های پنجم تا هشتم را تشکیل میدهند موضوعات یا مسائلی که پژوهشگران برای پژوهش انتخاب میکنند در یکی از گونههای پژوهش قرار میگیرند. گونه های تاریخی تطبیقی تحلیلی به خصوص تحلیل محتوای کمّی و کیفی معناشناسی و مطالعات بین رشته ای از گونه های مهم پژوهش در ،قرآن حدیث و تفسیرند که در این چهار درس به طور مبسوط به آن ها پرداخته شده است.

توجه به مطالعات میان رشته ای توضیح و تبیین آن و ذکر مثالها و مصادیق متنوع از نقاط بارز این اثر است که در دیگر منابع روش تحقیق در این حوزه کمتر به آن به صورت مفصل پرداخته شده است قبل از ورود به ،پژوهش پژوهشگر باید روش فیش برداری و خلاصه نویسی را آموخته باشد در یادداشت برداری آشنایی با انواع یادداشت ها و شیوه یادداشت برداری و نحوه تنظیم و بازنگری یادداشتها ضروری است. سازماندهی فیش ها منوط به داشتن طرح و فهرست است طرح و فهرست کمک می کند تا بخش ها و فصل ها مجزا شوند و پردازش فیش ها به سهولت انجام پذیرد شیوه فیش برداری و انواع آن و نحوه دسته بندی فیش ها و تأمل و تفکر دربارۀ آنها و در نهایت شکل جدید دادن به فیش به صورت پاراگراف در سه درس نهم تا یازدهم بیان شده است.در منابع مشابه به آموزش پاراگراف نویسی و شیوه های بسط پاراگراف اشاره هایی گذرا شده است اما در این کتاب ضمن توضیح مفصل با ذکر نمونه های متعدد و متنوع دانشجویان با انواع پاراگراف ساختار پاراگراف و بسط و پیوند پاراگراف آشنا می شوند. یکی از مشکلاتی که دانشجویان در پردازش فیش ها با آن مواجه می شوند نحوه بسـط پاراگراف وبه خصوص پیوند میان آنهاست که در این کتاب به تفصیل توضیح داده شده است. نتایج پژوهش های علمی معمولاً به صورت ،کتاب رساله پایان نامه یا مقالات در می آید. از دانشجویان نیز انتظار می رود بعد از آشنایی با روش تحقیق بتوانند مقاله ای هرچند کوتاه با رعایت اصول تحقیق به نگارش درآورند درس دوازدهم، دانشجویان را با نوشتار علمی آشنا می کند. مستندسازی یکی از ویژگی های تحقیق علمی است. درس سیزدهم، شیوۀ ارجاع دهی بین المللی و داخلی با ذکر نمونه های متعددی بیان شده است. درس چهاردهم، به نحوۀ تنظیم پروپوزال اختصاص یافت. دو درس پایانی به شیوه های ویرایش و آشنایی با اصول و قواعد ویرایش و نگارش معیار اختصاص یافته است. در این دو درس به مهمترین مسائلی که پژوهشگر باید در نوشتن رعایت کند، اشاره می شود. در درس پانزدهم، ویرایش شکلی از جمله رعایت رسم الخط کلمات و توجه به علائم سجاوندی و دردرس شانزدهم، شیوه های ویرایش ساختاری - محتوایی بررسی شده است.