پایان نامه  کارشناسی ارشدحوزه علمیه خواهران قم

نگارنده: فرشته بدر

استاد راهنما: علی غلامی دهقی

رده بندی دیویی: ع367ب297/957

چکیده

این رساله به موضوع علل پذیرش ولایت عهدی حضرت رضا علیه السلام با رویکرد زمان شناسی حضرت علیه السلام پرداخته است.

در زمان حضرت رضا علیه السلام جامعه اسلامی از نظر فرهنگی در بعضی زمینه ها مثل ترجمه، کلام و فلسفه پیشرفت داشت و امام رضا علیه السلام نقش چشمگیری در گسترش فرهنگ اسلامی ایفا نمود اما شکل گیری فرق و مذاهب نیز در این دوران بسیار بود و از نظر اجتماعی شکاف عمیقی بین گروه ها و طبقات مختلف وجود داشت.  از سوئی حاکمان و وابستگان آنان بودند و در مقابلشان، مخالفان آنان. از سوئی طبقه مرفه و در مقابل فقرا و محرومان. در جنبه ی سیاسی، وضعیت ناپایداری حاکم بود، تشکل های بسیار و شکل گیری انقلابات ملی و مردمی در این دوران بسیار است.

مأمون فرزند هارون الرشید با خصوصیات شخصیتی متفاوت از پیشینیانش به حکومت می رسد، در حالی که مشکلات بسیار بر سر راهش می باشد. مبارزه با برادر، مقابله با نهضت های داخلی و مقاومت در برابر عباسیان که به سختی با او مخالف هستند چالش های اساسی در حکومت او ایجاد نموده.

او برای خروج از این بن بست با اظهار تشیع و در پیش گرفتن سیاستی پیچیده، با انگیزه ایجاد ثبات در حکومت و مشروعیت بخشیدن به خلافت غصبی خود ، امام رضا علیه السلام را به مرو دعوت و به ایشان پیشنهاد خلافت و پس از امتناع امام ولایت عهدی را پیشنهادمی نماید.

امام علیه السلام با توجه به شناخت از او و اینکه می داند پیشنهاد او جدی نیســت ایـــن پیشنهاد را رد می نماید و در نهایت با اصرار و تهدید مأمون مجبور می شود به طور مشروط ولایت عهدی را بپذیرد.

امام علیه السلام در فرآیند عمل به تکلیف الهی خود که صیانت از اسلام و مسلمین است خط مشی سیاسی متفاوتی از پدران بزرگوارش در پیش گرفته و چارچوب حرکت سیاسی خود را تنظیم می نماید.

ایشان با شناختی که از وضعیت اجتماعی و شخص مأمون دارد و با توجه به اطلاعات دقیق خود و انگیزه های مأمون مواضعی را در جهت خنثی کردن برنامه های مأمون در پیش می گیرد که اقدامات یازده گانه ای انجام می دهد.

از آنجا که همکاری با حکومت جور و ورود در دستگاه حکومت جور در شرایط مختلف دارای احکام فقهی متفاوتی است، ضمن بررسی این اقوال قول راجح فقهی در مورد پذیرش ولایت عهدی بررسی می گردد.

مسلماً زمان در اتخاذ چنین استراتژی از سوی امام علیه السلام نقش بسیار مهمی داشته است همچنانکه در بررسی به عمل آمده در مورد استراتژی های اتخاذ شده از جانب هر یک از ائمه نیز این مطلب ثابت می شود.

و سخن آخر این که با دقت و بررسی در سیره ی ائمه علیهم السلام نه تنها تناقضی در استراتژی و نحوه ی رفتار آنان نبوده، بلکه همگی آنان در صدد ایفاء نقش مشترکی بوده اند. و برای حل تعارض در اذهان باید بین روش های مقطعی و دائمی ائمه علیهم السلام که روش های مقطعی متأثر از زمان و عوامل جانبی است و نقش دائمی آنان تفاوت اساسی گذارد.

پایان نامه « علل پذیرش ولایتعهدی امام رضا علیه السلام با رویکرد زمان شناسی» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد