پایان نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث

نگارنده: حمید مروجی طبسی

استاد راهنما: محمد کاظم رحمان ستایش

رده بندی دیویی: ح484م297/9515م

چکیده

با توجه به لزوم جداسازی حق و باطل از یکدیگر، لزوم تعيين تكليف مسايل و ضمانت سعادت انسان و این که اطاعت از امر فرمانروا لازمه ای دارد، شناخت حق و باطل ضروری به نظر می رسد. علــم تفصیلی به حق، حصول اطمینان، استقلال اندیشه، عدم فردگرایی، یقین گرایی و بصیرت از لوازم شناخت حق و باطل می باشد. جدیت و تلاش، موشکافی، دوری از هوای نفس، ثبات قدم و پرهیز از شتاب زدگی، راه رسیدن به شناخت حق و باطل و در مقابل، کنجکاوی بی جا، اصرار بر جهل، بزرگنمایی، شتاب زدگی و جوزدگی از موانع رسیدن به شناخت حق است. عاقبت به خیری از پیامدهای شناخت حق و باطل در بعد فردی و پیروی از امام حق و انسجام ملی از پیامدهای آن در بعد اجتماعی است.

سه معیار مطابقت با وحی، سیره معصومین (ع) و فطرت یا عقل سلیم به عنوان معیارهای شناخت حق و باطل از کلام امام علی (ع) استخراج می شود. دین اسلام و قرآن کریم با شاخصه هایی از جمله فرقان، هموار، هدایتگر، مستقیم و حجت است، از شاخه های تطبیق موضوع با وحی است. پیامبر اکرم(ص) دارای ویژگی هایی از جمله آشکار کننده حق، داور، حق رو و فصل الخطاب هستند؛ امیرالمؤمنین(ع) نیز قاطع در راه حق حق پو، راستگو، پاسخگوی ندای حق، عالم به حق، حق جو و حـق یـاب هستند؛ ائمـه اطهار (ع) نیز دارای وحدت رویه، مرجع حق، زمامداران حق و پرچمداران حق هستند؛ لذا به عنوان یکی از معیارهای شناخت حق در کلام امام علی(ع) معرفی شده اند.

ویژگی های حق عبارتند از میانه بودن ،حق سنگینی و گوارایی، تأثیر گذار بودن، شایسته پیروی بودن، روشن بودن کمی یاران، اختلاط با باطل، مخفی بودن و داشتن مخالف بسیار. ویژگی های باطل نیز عبارتست از تظاهر و جلوه گری، کثرت طرفداران، پر سر و صدا بودن، شباهت با حق، گوشه نشینی خواص و نیت باطل. پیمان شکنان، دشمنان دوست نما و خواص ساده لوح، گمراهان و منافقان به عنوان مصادیق باطل معرفی شده اند. عمل گرایی، ایمان راستین، برپاکننده حق، حق گویی و حق پویی؛ خصوصیات طرفداران حق و شعار گرایی، مدعیان دروغین، ایستادگی در مقابل حق، شراکت با شیطان خود محوری؛ خصوصیات طرفداران باطل شمرده شده است.

از آنجا که به دلیل علمی بودن شناخت کلیات حق و باطل، نمی توان در عالم خارج، حق و باطل واقعی را با آن شناخت معین نمود، پس نیاز به مهارتی به نام بصیرت است تا بتوان حق و باطل و ویژگی های آنها را تطبیق نمود. در دوران غیبت معصوم (ع) حكم حاکمان صالح به حق نزدیک تر است و در زمان حکومت حاکمان ناصالح، رأی عالمان و راویان احادیث ائمه (ع) معتبر است. در زمان حاکمیت حاکمان صالح که عالم دینی نیستند، نظر علما صائب است. البته در دو مورد اخیر، آرای عالمانی که دارای تخصص بیشتر - اعلم در موضوع – هستند، معتبرتر است. رضایت و خواست جامعه، هنگامی که بر اساس موازین اسلامی باشد، مورد تأیید است و این به هیچ وجه نتیجه نمی دهد که حکومت به خواست مردم می تواند از معیارهای اسلامی دست بردارد شرایط بیان حق عبارتست از این که انسان باید با توجه به موقعیتها، سنجش ظرفیتها، زمان ها و مکان ها به بیان حقایق اقدام کند.

کلیدواژگان: امام علی(ع)، نهج البلاغه، حق، باطل، شبهه ،بصیرت، لوازم شناخت، پیامدهای شناخت، موانع شناخت، ویژگی ها، طرفداران معیارها، تطابق با وحی، سیره معصومین (ع)، فطرت، خواست مردم.

پایان نامه « حق و باطل در نهج البلاغه» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.