رساله دکترا دانشگاه مذاهب اسلامی دانشکده علوم قرآن و حدیث

نگارنده: مرتضی قدسیان

استاد راهنما: عبدالهادی فقهی زاده

رده بندی دیویی: الف435ق297/9515

چکیده

نهج البلاغه گزیده هایی از سخنان امام علی علیه السلام است که سید رضی آنها را بدون ذکر اسناد جمع آوری کرد. عالمان اهل سنت درباره صحت انتساب نهج البلاغه به امام علی علیه السلام اختلاف نظر دارند و در این میان می توان از دو جریان عمده موافقان و مخالفان نام برد که هر کدام مبانی نظری و روشهای خاصی را دارند. گروهی از اهل سنت از اصالت و اعتبار نهج البلاغه دفاع کرده و سید رضی را صرفاً گردآورنده نهج البلاغه می دانند. ابوالحسن بيهقى ( د ٥٦٥ق) و ابن ابی الحدید ( د ٦٥٦ق) از پیشگامان این جریان به شمار می روند؛ گروه دیگر در صحت انتساب نهج البلاغه به امام علی علیه السلام تردید کرده، آن را ساخته و پرداخته خود سید رضى (٤٠٦٥ق) یا برادرش سید مرتضی ( د ٤٣٦ق) دانسته اند. ابن حمدون بغدادی (د٥٦٣ق) و ابن خلکان (د ٦٨١ق) نخستین افراد از این مشککان بوده اند. اختلاف اصلی این دو جریان درباره مؤلف نهج البلاغه و میزان اعتبار اثر اوست. در رساله حاضر در جریان شناسی موافقان و مخالفان، به معرفی افراد و آثار آنان پرداخته شده و کتاب ها و مقالاتی به ترتیب تاریخی، معرفی و برای هر کدام نمونه هایی آورده شده است. برخی از اهم مبانی نظری جریان موافق اعتبار و اصالت نهج البلاغه در اهل سنت عبارتند از: اعتبار دینی و تاریخی مطالب نهج البلاغه، استناد به شهرت مطالب نهج البلاغه و اعتقاد به علو مضامين نهج البلاغه. اعتقاد به عدالت صحابه، اعتقاد به تقدم سه خلیفه بر امام علی علیه السلام از نظر علم و فضیلت، اعتقاد به صحت روایات کتب سته، تأخر زمانی برخی مباحث نهج البلاغه از زمان امام علی علیه السلام و در نهایت نفی برخورداری امام على علیه السلام از علم غیب، اهم مبانی مخالفان را شکل می دهند. هر کدام از جریان های پیش گفته نیز در بیان دیدگاه های خود روش های خاصی را در پیش گرفته اند؛ چنان که برای جریان موافق باید از تأیید اجمالی اصالت نهج البلاغه، مستند سازی، توثیق محتوایی و تمسک به شواهد پیرامونی نام برد. برخی از موارد اصلی روش های جریان مخالف نیز عبارتند :از مخالفت با برخی از حقایق تاریخی، تحریف تاریخ و تصحيف متون و شبهه افکنی.

کلید واژگان: امام علی علیه السلام ، نهج البلاغه، سید رضی، جریان موافق و مخالف نهج البلاغه، مبانی موافقان و مخالفان نهج البلاغه روش های موافقان و مخالفان نهج البلاغه.

پایان نامه « انتساب نهج البلاغه به امام علی علیه السلام از دیدگاه اهل سنت» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.