طرح تحقیق از مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

نگارنده: لیلا همایون فرد

استاد راهنما: قاسم رزاقی موسوی

رده بندی دیویی: الف651ه297/95

چکیده

پس از دوران زندگانی امام رضا (ع) به دلیل شرایط سیاسی و رونق مباحث کلامی و عقیدتی، جریانات فکری مختلفی فعال شدند. امامیه یا اثنی عشریه، واقفیه، کیسانیه، زیدیه و غلات، جریانات منتسب شیعی هستند که هر کدام به نوعی در این عصر فعالیت می کردند. هر چند در اعتقاد این جریانات امامت حق امام علی(ع) پس از رسول خدا بوده است اما این گروهها وجوه افتراق زیادی باهم دارند. در جریان اثنی عشریه اصحاب و پیروان ائمه با اطاعت از فرامین ایشان، در راستای اهداف مکتب تشیع گام های مهمی برداشته و با تبلیغ و تالیف کتب و حفظ ارتباط با امام وظایف خود را بخوبی انجام دادند. جریان واقفیه نیز که پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) با اندیشه انحرافی توقف در امامت ایشان ، ظهور پیدا کردند، در این عصر علاوه بر ترویج عقاید خویش به تحکیم مبانی و اصول خود پرداختند. ایشان برای اثبات مدعای خود درباره مهدویت و غیبت موسى بن جعفر(ع) کتاب هایی در باب غیبت تالیف نمودند.عمده فعالیت زیدیان نیز در این عصر قیام و مبارزه علیه حکومت عباسیان بود، زیرا آن ها معتقد به امامت هر فاطمی شجاع و قیام کننده به شمشیر بودند. علاوه بر آن در این زمان، برخی افراد زیدیه همچون قاسم رسی به فکر تدوین اندیشه های خویش افتادند. غلات نیز که از جریان های فعال این زمان محسوب می شدند در راستای دستیابی به اهداف و مقاصد نادرست خویش به فعالیتهای گذشته خود ادامه داده و موجبات گمراهی عده ای از شیعیان را فراهم نمودند.

در این تحقیق که به شیوه ی کتابخانه ای انجام شده پس از بیان جریان های فکری این عصر ،عملکرد ابناء الرضا (ع) در مقابل این جریانات مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه بدست آمده نشان می دهد ابناء الرضا (ع) به تناسب شرایط زمانی و مکانی خویش در مقابل این جریانات رویکرد مناسبی اتخاذ نمودند. ایشان با استفاده از ابزار مختلفی همچون توسعه و تعمیق شبکه وکالت ، مناظره ، تربیت شاگردان، نامه نگاری، تبیین مباحث غیبت، پاسخ گویی به شبهات فکری و کلامی و حتی در قالب دعا و نیایش آگاهی های لازم را در مورد این جریانات به مردم می دادند و هر جا لازم می دیدند با طرد و لعن و تکذیب رهبران این جریانات به مقابله با آنها می پرداختند. نتیجه حاصل از مقایسه عملکرد ابناء الرضا ان است که هر چند ایشان با توجه به مقتضیات زمانی خویش اقدامات به ظاهر متفاوتی در مقابل این جریانات انجام دادند، اما شاکله ی سیاستگذاری آنها در قالب دو روش کلی هدایتی و مقابله قابل جمع است.

کلید واژه ها: ابناء الرضا، جریانات فکری ،شیعه ،غلات ،واقفيه، زیدیه، قرن سوم.

پایان نامه «ابناءالرضا علیهم السلام و جریانات فکری شیعه» در کتابخانه مرکزی آستان قدس تالار تخصصی علوم قرآن و حدیث موجود می باشد.