به گزارش روابط عمومی و امور بینالملل سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، رئیس ادارۀ مخطوطات این سازمان اعلام کرد: «ابوالقاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی، فقیه، اصولی و شاعر بزرگ شیعه در قرن هفتم و مشهور به «محقق حلی» و «محقق اول» است؛ مجموعه ارزشمندی از آثار وی در قالب بیش از 740 نسخه نفیس خطی، 1260 نسخه چاپ سنگی، 135 نسخه چاپی و 14 نسخه دیجیتالی، در گنجینه کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری میشود.»
سید محمدرضا فاضل هاشمی با بیان اینکه آثار محقق حلی در موضوع فقه، از ابتدا تاکنون جزو کتب درسی حوزههای علمیه بوده، افزود: «از آثار وی که از نظر لفظ و معنی، از مهمترین کتب فقه شیعه است، «شرایع الأسلام فی مسائل الحلال و الحرام» نام دارد و نسخههای متعددی از آن، از قرن هفتم تا قرن چهاردهم در آستان قدس موجود است که از جمله آن، نسخهای به کتابت 740 هجری قمری به کتابت حسن بن حسام است.»
وی اضافه کرد: «همچنین، شروح و تعلیقات و توضیحات متعددی با عناوینی قابل توجه، بر شرائع نگاشته شده که «جواهرالکلام» در 43 جلد بزرگ، نمونهای از آن است و نسخه آستان قدس از این شرح، مربوط به قرن سیزدهم است.»
فاضل هاشمی به شروح دیگری که بر این اثر نوشته شده، اشاره و تصریح کرد: «نسخهای از «غایه المرام فی شرح شرایع الإسلام» به کتابت قرن دهم که شارح آن، مفلح بن حسن صمیری است، شرحی از موسوی آملی از علمای قرن سیزدهم به نام «مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام»، شرحی از محمدحسن مامقانی از علمای قرن سیزدهم با عنوان «ذرایع الأحلام فی شرح شرایع الإسلام»، و شرح شهید ثانی بر شرائع با نام «مسالک الأفهام فی شرح شرایع الإسلام» از آن جمله است.»
رئیس ادارۀ مخطوطات آستان قدس به یکی دیگر از آثار محقق، که گزیدة شرائع است، اشاره و خاطرنشان ساخت: «نام این اثر، «المختصر النافع فی فقه الأمامیه» است که به علت اختصار و فراگیرندگی آن مورد توجه محافل علمی و تحصیلی بوده و نسخه آستان قدس، به کتابت 915 هجری قمریست؛ «ریاض المسائل» از سید علی طباطبایی شرح آن است.»
فاضل هاشمی ادامه داد: «از دیگر شروح مختصر النافع، «المذهّب» از ابن فهد حلی است که نسخه آستان قدس به کتابت 979 هجری قمریست، و شرحی دیگر از «فاضل مقداد» از علمای قرن نهم با نام «التنقیح الرائع» موجود است.»
وی بیان کرد: «از دیگر آثار محقق حلی، رساله جعفریه است که موسوی استرآبادی در قرن دهم شرحی با نام «المطالب المظفریه فی شرح جعفریه» بر آن نوشته و نسخه آستان قدس از این شرح، به کتابت 976 هجری قمریست.»
فاضل هاشمی در پایان اظهار داشت: «از دیگر آثار وی، «نکت النهایه»، «النافع فی مختصر الشرائع»، «المعتبر فی شرح مختصر النافع»، «المعارج فی اصول الفقه»، «شرح نکت النهایه»، «المعتبر فی شرح مختصر المسائل المصریه»، و «المسائل البغدادیه» است.»
گفتنی است که محقق حلی در سال 602 هجری قمری در شهر حله عراق به دنیا آمد و در 676 قمری درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. در هیئت و ریاضیات و منطق و کلام تبحر یافت و در فقه، کسی را مقدم بر وی نمیدانند.
http://library.aqr.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID=e596e779-d2ea-4577-826f-ccd784aa83cf&WebPartID=0f5cf066-6dc8-4282-9be2-cf1e4a2a1a2a&CategoryID=af04e226-734f-42fe-9041-d12b0cda0c8b