افراد شهادت طلب و با وفای سید الشهداء ـ علیه السلام ـ نمونه بارز آگاهی، ایمان، شجاعت و فداکاری بودند و فضیلت آن بیش از آن است که بتوان توصیف کرد و احدی غیر از خداوند و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ توان توصیف فداکاری و درجه و رتبه این شهیدان را ندارد و نمی تواند بگوید که مقام آن ها تا چه اندازه رفیع است.

امام حسین ـ علیه السلام ـ در توصیف یاران خود در شب عاشورا بهترین تعابیر و عالی ترین مضامین را در مورد یاران خود بیان می فرمایند که بیانگر اوج فداکاری وفا داری آنان است:

«انی لا اعلم اصحابا اوفی ولا خیرا من اصحابی و لا اهل بیت ابرّ و لا اوصل من اهل بیتی فجزاکم الله عنی جمیعا خیرا».[1]

من اصحابی با وفاتر و بهتر از اصحاب خودم نمی شناسم و هیچ اهل بیتی نیکوکارتر و شایسته تر از اهل بیت خویش سراغ ندارم، خدا به همگی جزای خیر دهد.

مفهوم این سخن این است که شهدای کربلا و اصحاب آن حضرت بهتر از اصحاب هر یک از انبیاء و اوصیاء می باشند.

حضرت علی ـ علیه السلام ـ نیز وقتی که از کربلا گذر می کردند در مورد اصحاب امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمودند: «وای بر تو ای خاک کربلا، جمع می شوند این جا قومی (شهدای کربلا) که بی حساب وارد بهشت می شوند، «واها لک تربه لیحشرون منک قوم یدخلون الجنه به غیر حساب».[2]

امام صادق ـ علیه السلام ـ نیز در این باره می فرمایند:

یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ آنچنان در سایه ایمان و یقین و دوستی با امام پرده ها و حجاب های دنیوی از جلوی چشمان شان بر طرف شد که جایگاه خود را در بهشت دیدند.

«انهم کشف لهم الغطاء حتی رأوا منازلهم من الجنة».[3]

آنان که در رکاب سید الشهداء به فیض شهادت رسیدند، جمعی از بنی هاشم بودند، جمعی از مدینه همراه آن حضرت آمده بودند. برخی در مکه و طول راه به حضرت پیوستند، برخی هم از کوفه توانستند به جمع آن حماسه سازان شهید بپیوندند، کسانی هم در راه نهضت حسینی، پیش از عاشورا شهید شدند، در میان شهدای کربلا افرادی همچون حضرت ابوالفضل العباس فرزند رشید حضرت علی ـ علیه السلام ـ بودند که امام سجاد ـ علیه السلام ـ درباره شخصیت استثنایی آن حضرت فرمودند:

«و انّ للعباس عند الله عزوجل منزلة یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامة».[4]

حضرت عباس آنچنان مقامی نزد خداوند دارد که همه شهیدان در روز قیامت به آن غبطه می خورند. و نیز فرمود: خداوند عمویم عباس را رحمت کند که جان خود را ایثار نمود تا آن که دشمنان، دو دست او را قطع نمودند، خداوند در عوض، دو بال به او مرحمت فرمود که با فرشتگان در بهشت پرواز می کند.

یکی از شهدای کربلا فرزند امام حسین ـ علیه السلام ـ است که خلق و اخلاق شبیه ترین مردم به رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بود که پیکرش با شمشیرهای دشمن قطعه قطعه شد. وقتی که امام بر بالین فرزندش رسید شهید شده بود. صورت به صورت خونین علی اکبر نهاد و دشمن را نفرین کرد.

این فرزند برومند از طریق امام حسین ـ علیه السلام ـ نسبش به پیامبر خاتم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می رسد که شجاعت و دلاوری و رزم آوری و بصیرت دینی و سیاسی او در سفر کربلا به ویژه در روز عاشورا تجلی کرد. بعد از شهادت ایشان امام فرمود: «علی الدنیا بعدک العفا».[5] خاک بر سر دنیا بعد از شهادت تو» و این جوان اولین شهید از بنی هاشم در کربلا است.

برخی از شهدای کربلا علاوه بر این که در کربلا حضور داشته و به شهادت نائل آمدند سابقه درخشان نیز در عصر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و حضرت علی داشتند از جمله این افراد شخصیت والا مقام و از پیرترین شهدای کربلا، حبیب بن مظاهر اسدی بود، شاید بتوان گفت که او افضل شهدای غیر بنی هاشم بود که زمان حضرت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را درک کرده و در کنار امام علی ـ علیه السلام ـ در جنگ های آن حضرت حضور داشت و حافظ قرآن و از حاملین اسرار و علوم علوی بود.[6]

بنا به نقل طبری بعد از شهادت حبیب، انکسار و شکست در چهره امام ـ علیه السلام ـ پیدا شد و حضرت بعد از گفتن «انا لله و انا الیه راجعون» فرمودند: «احتسب نفسی و حماة اصحابی».[7]

او نفس من و حامی اصحابم بود.

مسلم بن عوسجه اسدی اولین شهید غیر بنی هاشم از شهدای والا مقام دشت کربلا است که همچون حبیب، از اصحاب پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ امام علی ـ علیه السلام ـ و امام حسن ـ علیه السلام ـ و امام حسین ـ علیه السلام ـ در قسمتی از زیارت ناحیه مقدسه که از امام زمان ـ علیه السلام ـ صادر شده آمده است: ای مسلم تو اول کسی بودی که از جان گذشتی و اول شهیدی بودی که در راه خدا شهید شدی و به پیمانت با خدا عمل کردی به خدای کعبه سوگند که رستگار شدی، خدا پاداش نیکو دهد به تو به خاطر دلیری و مردانگی و مساعدت و همیاری و مواساتی که با امام خود کردی.[8]

انس بن حارث کاهلی، از اصحاب پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و از اصحاب صفه در صدر اسلام بود و در جنگ ها و غزوات پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از جمله بدر و حنین شرکت داشته و جزء ناقلان حدیث پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده است.

عمرو بن قرظه انصاری که از یاران فعال امام در روز عاشورا در کربلا بود، خود را سپر تیرهای دشمن در برابر امام کرد هنگام شهادت به امام عرض کرد: ای پسر پیامبر! آیا وفا کردم؟ حضرت فرمود: آری: تو پیش از من به بهشت می روی از من به پیامبر سلام برسان و بگو که من در پی تو می آیم.[9]

زهیر بن قین که از شخصیت های برجسته کوفه بود سعادت نصیبش شد در کربلا در رکاب امام حسین ـ علیه السلام ـ رشادت کرده و به شهادت برسد. و از جمله فرماندهان سپاه امام حسین ـ علیه السلام ـ بود که جناح راست یاران امام را فرماندهی می کرد. ظهر عاشورا هنگام اقامه نماز توسط امام او و سعید بن عبدالله جلوی ایستادند و سپر تیرها شدند تا امام نمازش را بخواند، امام در شهادت زهیر فرمودند: خدای متعال تو را از رحمت خویش دور نگرداند و قاتل تو را لعنت کند همانند لعن کسانی که آن ها را به صورت میمون و خوک درآورد.[10]

بنابراین با این که شهدای کربلا همگی در روز عاشورا، ایمان، وفای به عهد و عشق به ولایت امام خویش را نشان دادند و شربت شهادت در رکاب امام را نوشیدند لکن برخی از این شهداء از جهات انتساب به پیامبر و ائمه و برخی نیز سابقه درخشانی که از زمان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ تا زمان امام حسین ـ علیه السلام ـ داشتند نسبت دیگران برجسته بودند.

[1]. سید بن طاووس، لهوف، ترجمه، محمد طاهر دزفولی، قم، انتشارات مؤمنین، 1378ش، ص166.

[2]. شیخ صدوق، الامالی، قم، موسسه بعثت، 1417ق، ص199.

[3]. شیخ صدوق، علل الشرایع، نجف، مکتبة حیدری، 1386ش، ج1، ص229.

[4]. شیخ صدوق، الخصال، قم، جامعه مدرسین، بی تا، ص68.

[5]. اصفهانی، ابو الفرج، مقاتل الطالبین، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص115.

[6]. شمس الدین، محمد، انصار الحسین، دارالاسلامیه، 1401ق، ص82.

[7]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، دارالتراث، 1387ش، ج5،ص 440.

[8]. مشهدی، محمد. المزار الکبیر، قم، موسسه نشر اسلامی، 1419ق، ص492.

[9]. خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، 1413ق، ج4، ص148.

[10]. مجلسی، همان، ج2، ص35.

http://www.andisheqom.com