در آیه زیر خداوند می فرماید از یکدیگر سوال نخواهند کرد
فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَینَهُمْ یوْمَئِذٍ وَلَا یتَسَاءَلُون
هنگامی که در «صور» دمیده شود، هیچ یک از پیوندهای خویشاوندی میان آنها در آن روز نخواهد بود؛ و از یکدیگر تقاضای کمک نمی‌کنند (چون کاری از کسی ساخته نیست)! (سوره مومنون آیه 101(
ولی در آیاتی دیگر می فرماید: اما همچنان در یک پرس و جوی دو جانبه شرکت خواهند کرد
وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یتَسَاءَلُونَ
در این هنگام رو به یکدیگر کرده (از گذشته) سؤال می‌نمایند؛( سوره طور آیه 25(
پاسخ:
اگر معنای اصلی یتسائلون (=سؤال) روشن شود پاسخ شما نیز روشن خواهد شد.
سؤال در اصل به معنای طلب است(1)، حال این طلب دو کاربرد دارد:
اول
گاهی درباره تحصیل معرفت و دانش به کار می رود که به همان معنای سؤالی است که در مقابل جواب بکار می رود، یعنی سؤال کننده چیزی را نمی داند و به دنبال کشف و فهمیدن است.
معنای فوق کاربرد زیادی در زبان فارسی و عربی دارد، در قرآن نیز بارها از این ریشه در معنای فوق به کار رفته است، مثل سؤال از هلال ماه، حج، حیض، انفاق، روز قیامت، انفال، شراب و غیره.
مثال دوم شما طبق کارکرد اول می باشد، زیرا اگر به آیات قبل و بعد آن دقت کنید همه گی درباره سؤال از سرنوشت عده ای می باشد.
دوم
و گاهی سؤال (طلب) به معنای استمداد و درخواست چیزی می باشد، این معنا بیشتر در زبان عربی کاربرد دارد، قرآن نیز در مواردی آن را به کار برده است، مثلا وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ و سؤال کننده را از خود مران(2).
لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیماً، مردان نصیبى از آنچه به دست مىآورند دارند، و زنان نیز نصیبى (و نباید حقوق هیچ یک پایمال گردد). و از فضل (و رحمت و برکت) خدا، براى رفع تنگناها طلب کنید! و خداوند به هر چیز داناست.(3(
نمونه اول شما (فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَینَهُمْ یوْمَئِذٍ وَلَا یتَسَاءَلُون
هنگامی که در «صور» دمیده شود، هیچ یک از پیوندهای خویشاوندی میان آنها در آن روز نخواهد بود؛ و از یکدیگر تقاضای کمک نمی‌کنند (چون کاری از کسی ساخته نیست)! (
کاربرد نوع دوم می باشد، زیرا این آیه در بیان احوالات روز قیامتی است که یکی از خواص مهم آن از کار افتادن نسبها است، زیرا رابطه خویشاوندى و قبیله اى که حاکم بر نظام زندگى مردم این جهان است سبب مىشود که افراد مجرم از بسیارى از مجازاتها فرار کنند، و یا در حل مشکلاتشان از خویشاوندان کمک گیرند، اما در قیامت انسان است و اعمالش، و هیچکس نمىتواند حتى از برادر و فرزند و پدرش دفاع کند و یا مجازات او را به جان بخرد.
یا اینکه در صحرای محشر چنان در وحشت فرو مىروند که از شدت ترس حساب و کیفر الهى از حال یکدیگر به هیچوجه سؤال نمىکنند، آن روز روزى است که مادر از کودک شیرخوارش غافل مىشود، و برادر، برادر خود را فراموش مىکند مردم همچون مستان به نظر مىرسند ولى مست نیستند، عذاب خدا شدید است! چنان که در آغاز سوره حج می فرماید مادر، بچه شیرخوارش را برای حفظ جان خودش رها می کند.
خلاصه مطلب : اگر در روز قیامت از همدیگر سؤال نمی کنند چون مطمئن هستند کسی نمی تواند به درخواستِ کمک آنها پاسخی دهد.
(1)قاموس قرآن ج 3 ص 199.
(2) ضحی/10.
(3) نساء/32.
http://www.tebyan-zn.ir
