از مجموع بررسی‏هایی که در آیات مربوط به پیامبران به عمل آورده‏ایم در حدود چهل صفت و فضیلت درباره آنان گفته شده است که به آنها اشاره می‏کنیم.
عبد: یعنی بنده و آن که خود را دربست در اختیار خدا می‏داند و تنها از او پیروی می‏کند وبرای خود هیچ‏گونه اختیار و اراده مطلقی قائل نیست و به خود جنبه خدایی نمی‏دهد. این کلمه درباره حضرت ابراهیم، موسی، هارون، ایّوب، سلیمان، داود، نوح، یوسف و غیره به کار رفته است. وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِیًّا مِنَ الصّالِحینَ (37صافّات/112) و او را به اسحاق که پیامبری از شایستگان بود، بشارت دادیم.
وَ بارَکْنا عَلَیْهِ وَ عَلی إسْحاقَ وَ مِنْ ذُرّیَّتِهِما مُحْسِنٌ وَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبینٌ (37صافّات/113) و به او و به اسحاق برکت بخشیدیم، و از زاد و رود آنان، هم نیکوکار بود و هم آشکارا ستمگر در حق خویش.
وَ لَقَدْ مَنَنّا عَلی مُوسَی وَ هارُونَ (37صافّات/114) و به راستی بر موسی و هارون منت نهادیم [و نعمت دادیم].
وَ نَجَّیْناهُما وَ قَوْمَهُما مِنَ الْکَرْبِ الْعَظیمِ (37صافّات/115) آن دو و قومشان را از گرفتاری بزرگ رهانیدیم.
وَ نَصَرْناهُمْ فَکانُوا هُمُ الْغالِبینَ (37صافّات/116) و آنان را یاری دادیم پس آنان بودند که پیروز شدند.
وَ آتَیْناهُمَا الْکِتابَ الْمُسْتَبینَ (37صافّات/117) و به آن دو، کتاب روشنگر بخشیدیم.
وَ هَدَیْناهُمَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ (37صافّات/118) و آن دو را به راه راست هدایت کردیم.
وَ تَرَکْنا عَلَیْهِما فِی اْلآخِرینَ (37صافّات/119) و برای آنان در میان واپسینان نام نیک نهادیم.
سَلامٌ عَلی مُوسَی وَ هارُونَ (37صافّات/120) سلام بر موسی و هارون.
إنّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ (37صافّات/121) ما بدینسان نیکوکاران را جزا می‏دهیم.
إنَّهُما مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنینَ (37صافّات/122) که آن دو از بندگان مؤمن ما بودند.
اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُودَ ذَا اْلأَیْدِ إنَّهُ أوّابٌ (38ص = صاد/17) بر آنچه می‏گویند شکیبایی کن، و از بنده ما داود یاد کن که هم توانمند بود و هم توبه‏کار.
وَ وَهَبْنا لِداوُودَ سُلَیْمانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إنَّهُ أوّابٌ (38ص = صاد/30) و به داود سلیمان را بخشیدیم، نیکوبنده‏ای که تواب بود.
وَ اذْکُرْ عَبْدَنا أیُّوبَ إذْ نادی رَبَّهُ أنّی مَسَّنِیَ الشَّیْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ (38ص = صاد/41) و بنده ما ایوب را یاد کن آنگاه که پروردگارش را ندا داد که شیطان به من رنج و عذاب رسانده است.
ذُرّیَّةَ مَنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ إنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً (17اسراء/3) [ای] زاد و رود کسانی که همراه نوح سوار [بر کشتی] کردیم، همانا او بنده‏ای سپاسگزار بود.
وَ اسْتَبَقَا الْبابَ وَ قَدَّتْ قَمیصَهُ مِنْ دُبُرٍ وَ ألْفَیا سَیِّدَها لَدَی الْبابِ قالَتْ ما جَزاءُ مَنْ أرادَ بِأَهْلِکَ سُوءاً إلاّ أنْ یُسْجَنَ أوْ عَذابٌ ألیمٌ (12یوسف/25) و [سپس] هر دو به سوی در شتافتند و آن زن پیراهن او را از پشت درید، و [ناگهان] شوهر او را نزدیک در یافتند [زلیخا، مکارانه] گفت جزای کسی که به زن تو نظر بد داشته باشد چیست غیر از اینکه زندانی شود، یا عذابی دردناک [بچشد]؟
مخلص: یعنی آن که تنها برای خدا کار می‏کند و جز تحصیل خشنودی و رضایت پروردگار نظری ندارد و به هیچ‏گونه تظاهر و ریا و خودپرستی و هواپرستی در اقدامات و اعمالش راه نیافته است. این کلمه درباره حضرت یوسف در سوره یوسف آیه 25 به کار رفته است. وَ اسْتَبَقَا الْبابَ وَ قَدَّتْ قَمیصَهُ مِنْ دُبُرٍ وَ ألْفَیا سَیِّدَها لَدَی الْبابِ قالَتْ ما جَزاءُ مَنْ أرادَ بِأَهْلِکَ سُوءاً إلاّ أنْ یُسْجَنَ أوْ عَذابٌ ألیمٌ (12یوسف/25) و [سپس] هر دو به سوی در شتافتند و آن زن پیراهن او را از پشت درید، و [ناگهان] شوهر او را نزدیک در یافتند [زلیخا، مکارانه] گفت جزای کسی که به زن تو نظر بد داشته باشد چیست غیر از اینکه زندانی شود، یا عذابی دردناک [بچشد]؟
حنیف: معنی آن نیز این است که بی پیرایه و خالص برای خدا کار می‏کند و به او عقیده دارد و توجه و نظرش تنها به او است، در عبادت و عمل وی شرک راه ندارد. و این کلمه درباره حضرت ابراهیم آمده است.
إنّی وَجَدْتُ امْرَأةً تَمْلِکُهُمْ وَ أُوتِیَتْ مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظیمٌ (27نمل/23) من زنی را یافتم که بر آنان فرمانروایی می‏کرد و از همه چیز برخوردار بود، و تختی شگرف داشت.
مسلم: کسی که تسلیم فرمان خدا است و در هیچ بحران و خطری از اجراء فرمان او سر باز نمی‏زند و هیچ تطمیع و تهدید و وسوسه‏ای نمی‏تواند در عزم آهنین او خللی وارد کند و او را از راه خدا بیرون کند. این کلمه درباره حضرت ابراهیم و اسماعیل گفته شده است. رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إنَّکَ أنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ (2بقره/129) پروردگارا و از ایشان در میانشان پیامبری که آیات تو را بر آنان بخواند و به آنان کتاب آسمانی و حکمت بیاموزد و پاکدلشان سازد برانگیز که تو پیروزمند فرزانه‏ای.
وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إبْراهیمَ إلاّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا وَ إنَّهُ فِی‏اْلآخِرَةِ لَمِنَ الصّالِحینَ (2بقره/130) و کیست که از آیین ابراهیم روی برتابد، مگر کسی که سبکسر باشد، و ما او را در دنیا برگزیده‏ایم و همو در آخرت از شایستگان است.
إذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أسْلِمْ قالَ أسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمینَ (2بقره/131)
چون پروردگارش به او گفت فرمانبر باش، گفت فرمانبر پروردگار جهانیانم.
وَ وَصّی بِها إبْراهیمُ بَنیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إنَّ اللَّهَ اصْطَفی لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ (2بقره/132) و ابراهیم و یعقوب پسرانشان را به آن سفارش کردند که ای فرزندان من خداوند این دین را برای شما برگزیده است، پس مبادا که جز به فرمانبرداری، [از جهان] درگذرید.
صالح: آن که کارش نیک و شایسته است و هیچ گونه بدی، سستی، گژی و آلودگی در آن راه ندارد و این درباره حضرت ابراهیم، اسحق، عیسی، زکریا، الیاس، اسماعیل، ادریس، ذوالکفل ذکر شده است. إذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أسْلِمْ قالَ أسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمینَ (2بقره/131) چون پروردگارش به او گفت فرمانبر باش، گفت فرمانبر پروردگار جهانیانم.
وَ بارَکْنا عَلَیْهِ وَ عَلی إسْحاقَ وَ مِنْ ذُرّیَّتِهِما مُحْسِنٌ وَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبینٌ (37صافّات/113) و به او و به اسحاق برکت بخشیدیم، و از زاد و رود آنان، هم نیکوکار بود و هم آشکارا ستمگر در حق خویش.
قالَ رَبِّ أنّی یَکُونُ لی غُلامٌ وَ قَدْ بَلَغَنِیَ الْکِبَرُ وَ امْرَأتی عاقِرٌ قالَ کَذلِکَ اللَّهُ یَفْعَلُ ما یَشاءُ (3آل عمران/40) گفت پروردگارا چگونه مرا پسری باشد، حال آنکه پیری‏ام بالا گرفته است و همسرم نازا است، گفت بدینسان خداوند هر چه را خواهد به انجام رساند.
قالَ رَبِّ اجْعَلْ لی آیَةً قالَ آیَتُکَ ألاّ تُکَلِّمَ النّاسَ ثَلاثَةَ أیّامٍ إلاّ رَمْزاً وَ اذْکُرْ رَبَّکَ کَثیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَ اْلإِبْکارِ (3آل عمران/41) گفت پروردگارا برای من نشانه‏ای قرار ده، گفت نشانه تو این است که سه روز با مردم سخن نگویی مگر به اشاره، و پروردگارت را بسیار یاد کن و شامگاهان و بامدادان او را تسبیح گوی.
وَ إذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمینَ (3آل عمران/42) و یاد کن از آنکه فرشتگان گفتند ای مریم خداوند تو را پذیرفته و پاکیزه داشته و بر زنان جهانیان [همزمان خویش] برتری داده است.
یا مَرْیَمُ اقْنُتی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی مَعَ الرّاکِعینَ (3آل عمران/43)
ای مریم پروردگارت را اطاعت کن و سجده بر و همراه نماز گزاران نماز بگزار.
ذلِکَ مِنْ أنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیهِ إلَیْکَ وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ إذْ یُلْقُونَ أقْلامَهُمْ أیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ إذْ یَخْتَصِمُونَ (3آل عمران/44) این از اخبار غیب است که بر تو وحی‏اش می‏کنیم و تو آنگاه که قلمها [ی قرعه] شان را انداختند که کدامیک مریم را سرپرستی کنند در نزد ایشان نبودی، و هنگامی که ستیزه می‏کردند در نزد ایشان نبودی.
إذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ (3آل عمران/45) چنین بود که فرشتگان گفتند ای مریم خداوند تو را به کلمه خویش که نامش مسیح عیسی بن مریم است و در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان [الهی] است، بشارت می‏دهد.
وَ یُکَلِّمُ النّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ الصّالِحینَ (3آل عمران/46) و در گهواره [به اعجاز] و در میانسالی [به وحی] با مردم سخن می گوید و از شایستگان است.
قالَتْ رَبِّ أنّی یَکُونُ لی وَلَدٌ وَ لَمْ یَمْسَسْنی بَشَرٌ قالَ کَذلِکِ اللَّهُ یَخْلُقُ ما یَشاءُ إذا قَضی أمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ (3آل عمران/47) [مریم] گفت پروردگارا چگونه مرا فرزندی باشد، حال آنکه دست هیچ بشری به من نرسیده است، گفت خداوند بدینسان هر چه را بخواهد می‏آفریند، [و] چون اراده او به کاری تعلق گرفت، به آن می‏گوید موجود شو، و بیدرنگ موجود می‏شود.
وَ زَکَرِیّا وَ یَحْیی وَ عیسی وَ إلْیاسَ کُلُّ مِنَ الصّالِحینَ (6أنعام/85) و [نیز] زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را، که همگی از شایستگان بودند.
وَ إسْماعیلَ وَ إدْریسَ وَ ذَا الْکِفْلِ کُلُّ مِنَ الصّابِرینَ (21أنبیاء/85) و اسماعیل و ادریس و ذوالکفل را [یاد کن] که همگی از شکیبایان بودند.
محسنین: نیکوکار، کسی که بدان اندازه به مردم نیکی می‏کند و کار خوب انجام می‏دهد که می‏توان درباره‏اش نیکوکار گفت.

http://www.ommolketab.ir/lin-search/?sid=6346576