حضرت علی علیه السلام می فرمایند: دو نعمت است که تا از دستش ندهی قدرش را نخواهی دانست، یکی جوانی و دیگری تندرستی .
پیری
تا وقتی جوان هستی و سرحال و سرشار از انرژی، فکرش را نمی کنی روزی خواهد رسید که موهایت همچون برف سپید شده و گرد پیری روی چهره‌ات بنشیند، ضعف و ناتوانی بر وجودت حاکم گردد و از شور و نشاط دیروز خبری نباشد، از این روست که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: دو نعمت است که تا از دستش ندهی قدرش را نخواهی دانست، یکی جوانی و دیگری تندرستی. و می فرمیاند: آیا خوشی های جوانی را جز ناتوانی پیری در انتظار است. ( نهج البلاغه/ 97) شاید غافل از این روز باشی اما بدان این ایام از تو غافل نیست.
تازه جوانى ز سر ریشخند گفت به پیرى که کمانت به چند
پیر بخندید و بگفت اى جوان چرخ تو را نیز کند چون کمان
سرّ و سبب پیرى و آغاز آن
چرا انسان پیر می شود آیا از ابتدای خلقت حضرت آدم علیه السلام نیز سیر زندگانی انسانها به همین صورت بوده و انسانها پیر می شدند؟
از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرده‌اند که آن جناب فرمودند: قبلا مردم پیرى را به خود نمىدیدند و اوّلین کسى که آن را مشاهده نمود حضرت ابراهیم علیه السّلام بود که در محاسنش موى سفید دید، به درگاه خدا عرض کرد: پروردگارا این چیست؟ حقّ عزّ و جلّ فرمود: این وقار و سنگینى است. عرض کرد: پروردگارا، به وقار و سنگینى من بیفزا. (علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى / ج1 / 361)
از همین روست که احترام سالخوردگان در دین مبین اسلام حائز اهمیت می باشد و ابو عبد اللَّه صادق (علیه السلام ) دراین باره فرمودند : بزرگداشت پیران سپید مو جلوهاى از بزرگداشت خداى عز و جل خواهد بود. (گزیده کافى / ج1 / 363).
اگر از دیدگاه دیگر به این موضوع بنگریم باید گفت این خاصیت طبیعت و موجودات طبیعی و به عبارت کلی تر خاصیت ماده است که رو به زوال و انحطاط می رود از این رو جسم انسان که متشکل از ماده است نیز با گذشت زمان رو به انحطاط رفته و ایام سالخوردگی و در نهایت مرگ را رقم می زند. البته علایم و ویژگی های روحی روانی نیز بر سرعت این روند بی تأثیر نیستند چنانکه امام علی درود خدا بر او، فرمود: اندوه خوردن، نیمى از پیرى است. (نهج البلاغة / ترجمه دشتى /659 )
رسول خدا صلوات الله علیه فرمود: روز قیامت از بندگان مىپرسند که عمر خود را در چه راهگذرانیدند. جوانى خود را در چه راهى صرف کردند
علایم و نشانه های پیری
شاید با پیری خیلی فاصله داشته باشید اما این روزها ثانیه ها و دقایق از پی هم به سرعت می دوند گویا زمان برکتش را از دست داده است، روزها مثل سابق طولانی نیست،عمر و ایام جوانی نیز در چشم به هم زدنی سپری خواهد شد.
هر چند بیان علایم و نشانه های پیری مسئله ای نیست که برای کسی تازگی داشته و مطلب جدیدی دستگیرش شود اما یادآوری و بازگو کردن آن را خالی از فایده ندانستیم تا قدر روزها و ایامی که در آن به سر می بریم را دانسته و در عین حال چشم انتظار ایام سالخوردگی نیز باشیم.
پیامبر «صلی الله علیه» فرمودند: اى اباذر! پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمار: جوانیت را پیش از پیریت، و تندرستیت را پیش از بیماریت، و بی نیازیت را پیش از نیازمندیت، و آسوده خاطریت را پیش از خاطر مشغولیت، و زندگیت را پیش از مرگت. (الحیاة / ترجمه احمد آرام / ج1 /567 )
صباح، خادم امام صادق (علیه السلام ) مىگوید: همراه امام صادق (علیه السلام ) بودم وقتى که از کنار کوه احد عبور مىکردم، فرمود: آیا آن شکاف را که در کوه است مىبینى؟ گفتم: آرى، فرمود: ولى من نمىبینم، نشانههاى پیرى سه تاست: کم سو شدن چشم، خم شدن پشت، و کوتاه شدن گام. (الخصال / ترجمه جعفرى/ ج1 / 139)
از دیگر علایم پیری سفید شدن موی سر است. ( دیوان امیر المومنین علیه السلام/ 212 ) و این علایم حکایت از ضعف و ناتوانی های عالم پیری دارد و این ضعف است که آدمی را برای رسیدن به خواسته هایش محدود و محدودتر می سازد. اما این ناتوانی عارضه ای جسمانی است و چه بسا انسانی با کهولت سن بار تجربیاتش سنگین تر گشته و بتواند راهبر و راهنمای خوبی گردد.
از این روست که حضرت علی علیه السلام فرمودند:اندیشه پیر مرد را (در جنگ و هر کار) از توانائى و دلاورى جوان بیشتر دوست دارم (زیرا جوان بر اثر کمى آزمایش ممکن است مغرور شده خود و یارانش را تباه سازد). (ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام) / ج6 / 1124)
پیامبر «صلی الله علیه» فرمودند: اى ابا ذر! پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمار: جوانیت را پیش از پیریت، و تندرستیت را پیش از بیماریت، و بینیازیت را پیش از نیازمندیت، و آسوده خاطریت را پیش از خاطر مشغولیت، و زندگیت را پیش از مرگت
جوانی را غنیمت شمر
با نگاهی کوتاه به سیر خلقت و فلسفه آفرینش به این مطلب می توان دست یافت که انسان به منظور هدف والایی خلق شده و بودنش در این دنیا جز برای تکامل ذات نیست و این تکامل نیازمند حرکت و پویایی است و چه نیکوست که این حرکت محقق شده و چه نیکوتر آنکه ایام جوانی انسان با این هدف به سر شود چرا که رسول خدا صلوات الله علیه فرمود: روز قیامت از بندگان مىپرسند که عمر خود را در چه راه گذرانیدند. جوانى خود را در چه راهى صرف کردند. ( مشکاة الأنوار / ترجمه عطاردى / 160) با آمدن ایام پیری ضعف و خستگی بر انسان مستولی گشته و آدمی دیگر قادر به انجام برخی از کارها نیست از این رو لاجرم ناخواسته توان انجام برخی کارها را ندارد از سوی دیگر تنهایی و خوابیدن آتش شور و نشاط جوانی او را متوجه لحظات آخر زندگی کرده و در نتیجه روند زندگی‌اش رو به تغییر می رود و این در حالی است که تا پایان خط راهی نیست و کار نکرده بسیار است و افسوس بر گذشته از آن بسیارتر. از همین روست که می گویند در جوانی پاک بودن شیوه پیغمبری است. ای دوست ایام جوانی را غنیمت شمار که روزی پیر خواهی شد.
چون دوران عمر از چهل درگذشت
مزن دست و پا کابت از سر گذشت
چو شیبت در آمد بروى شباب
شبت روز شد دیده بر کن ز خواب
چو باد صبا بر گلستان وزد
چمیدن درخت جوان را سزد
نزیبد تو را با جوانان چمید
که بر عارضت صبح پیرى دمید
دریغا که فصل جوانى گذشت
بلهو و لعب زندگانى گذشت
دریغا چنان روح پرور زمان
که بگذشت بر ما چون برق یمان
دریغا که مشغول باطل شدیم
ز حق دور ماندیم و عاطل شدیم
چه خوش گفت با کودک آموزگار
که کارى نکردى و شد روزگار
(سعدی)
http://www.tebyan.net
