دهمین روز از ماه رجب، جشن میلاد فرزند دردانه امام رضا(ع) و گل سرسبد جود و احسان، حضرت جوادالائمه(ع) است. تولد نهمین آفتاب پرهیزکاری و سخاوت بر شیعیان و عاشقان جوادالائمه(ع) مبارک!

زمان شادی یاران حق جواد آمد

خوشا دلی که ز شادی دوست، شاد آمد

بلی به عاشر شهر رجب به امر خدای

ولادت شه اقلیم دین جواد آمد

به شهریار خراسان روا بود تبریک

جواد مظهر احسان و جود و داد آمد

ابوجعفر محمد بن علی، نهمین امام شیعیان جهان، در ماه رجب سال 195 ه..ق در شهر مدینه دیده به جهان گشود. مشهورترین لقب های آن حضرت، «جواد» و «تقی» است.

مادر آن حضرت، سبیکه نام داشت که از خاندان ماریه قبطیه همسر پیامبر اسلام بود. مادر امام جواد(ع) برترینِ زنان زمان خود بود، به گونه ای که امام رضا(ع)، او را بانویی منزه، پاک دامن و بافضیلت معرفی می کرد.

روزی که پدر بزرگوار امام جواد(ع) درگذشت، او هشت سال داشت. پیشوای نهم در دوران امامت خود، با دو خلیفه عباسی یعنی مأمون و معتصم معاصر بوده است. هر دو خلیفه، امام جواد(ع) را به اجبار از مدینه به بغداد احضار کردند و در پایتخت زیرنظر گرفتند. حضرت محمدتقی(ع)، نخستین امامی بود که در کودکی به منصب امامت رسید. همین موضوع، پرسش ها و شبهه هایی میان برخی شیعیان پدید آورد.

ابن رستم طبری از دانشمندان قرن چهارم هجری می گوید:

زمانی که سن او [یعنی حضرت جواد] به شش سال و چند ماه رسید، مأمون پدر او را به قتل رساند. شیعیان در حیرت و سرگردانی فرورفتند و در میان مردم، اختلافِ نظر پدید آمد. سن ابوجعفر را کم شمردند و شیعیان در دیگر شهرها متحیر شدند.

به همین دلیل، شیعیان با تشکیل گروه هایی، به دیدار امام جواد(ع) رفتند. آنها برای آزمودن علم امام، پرسش هایی مطرح کردند. هنگامی که پاسخ های قاطع و روشن و قانع کننده آن حضرت را شنیدند، آرام شدند.

در آن زمان، فرقه های گوناگون اسلامی و غیراسلامی رشد یافتند و دانشمندان بزرگی با آن حضرت هم دوره بودند. امام جواد(ع) با وجود کمیِ سن، در مناظره ها و بحث های علمی گوناگونی شرکت می کرد. برخی مناظره ها بسیار جالب توجه و هیجان انگیز بوده است. آن حضرت با سرمایه خدایی امامت در تمام آن مناظره ها، به پرسش های دشوار و پیچیده دانشمندان پاسخ می داد و هرگونه شک و تردید را درباره پیشوایی خود و نیز اصل امامت، از بین می برد.

به همین دلیل، پس از شهادت آن حضرت، وقتی فرزند ایشان، امام هادی(ع) در سن کودکی به امامت رسید، برای هیچ کس جای تردیدی نبود که خردسالی، تأثیری در بهره مندی از این منصب خدایی ندارد.

آن پیشوای کرامت و زینت بخشندگان می فرماید: «سه چیز است که رضوان خداوند متعال را به بنده می رساند: اول زیادی استغفار، دوم نرم خو بودن و سوم بسیاری صدقه.» ایشان می فرماید: «سه چیز است که هرکس آن را مراعات کند، پشیمان نمی شود: اول ترک کردن عجله، دوم مشورت کردن و سوم توکل کردن بر خدا به هنگام تصمیم».

یکی از مشهورترین لقب های امام نهم، «جواد» به معنی بخشنده است. آن حضرت در صفت بخشندگی و سخاوت مانند پدران بزرگوارش، نمونه و زبانزد بود.

امام رضا(ع) در نامه ای به فرزندش، امام جواد(ع) چنین سفارش می کند:

پس از دریافت این نامه به حقی که بر تو دارم، ورود و خروج خود را از در بزرگ خانه ات قرار ده و زمانی که تصمیم داری از خانه بیرون بروی، زر و سیم همراه خود بردار. تا هرکس از تو درخواست کرد، او را از کرم خود بهره مند سازی.

میر مُلک وِداد می آید

حامی عدل و داد می آید

ای گدایان به راه بنشینید

اینک از ره جواد می آید

امام رضا(ع) تا چهل وهفت سالگی صاحب فرزندی نشده بود و همین مسئله، پیشوایی آن حضرت و تداوم سلسله امامت را نزد برخی مردم زیرسؤال برده بود.

در نتیجه میلاد امام جواد(ع) مایه سرور امام و موجب خیر و برکت برای شیعیان شد. ابویحیای صنعانی می گوید:

روزی در محضر امام رضا(ع) بودم که فرزند ایشان، ابوجعفر را که آن زمان خردسال بود، آوردند. امام رضا(ع) به او اشاره کرد و فرمود: «این مولودی است که برای شیعیان ما، بابرکت تر از او زاده نشده است».

امام محمدتقی(ع) اولین امامی بود که در کودکی به امامت رسید. این پرسش در ذهن بسیاری از مردم ایجاد شد که شخصی با این سن کم، چگونه می تواند جانشین پیامبر باشد؟ درحالی که این اتفاق بی سابقه نبود.

خداوند در قرآن مجید درباره حضرت یحیی و رسالت او در دوران کودکی چنین می فرماید: «وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا؛ ما فرمان نبوت را در کودکی به او دادیم».

یا حضرت عیسی(ع) که از همان روزهای نخستین تولد، لب به سخن گشود و از مادرش، مریم(س)، در برابر تهمت ها و اهانت ها دفاع کرد.

در متون تاریخی نقل شده است وقتی مأمون تصمیم گرفت دخترش ام فضل را به همسری امام جواد(ع) دربیاورد، بسیاری از بزرگان بنی عباس به او اعتراض کردند.

مأمون در پاسخ به آنها گفت: «من به این دلیل او را به دامادی خودم برگزیدم که با کمی سن، در علم و فضیلت بر همه اهل زمان برتری دارد و اعجوبه ای است در علم و دانش».

امام جواد(ع)، با وجود سن کم، در مناظره ها و بحث های علمی بسیاری شرکت می کرد که بعضی از آنها بسیار جالب توجه و شنیدنی است. حل مشکلات بزرگ علمی و فقهی، اعجاب دانشمندان و عالمان هم دوره آن حضرت را برمی انگیخت.

امام جواد(ع) از نگاه دیگران

سبط بن جوزی پس از بیان تاریخ تولد و شهادت حضرت می گوید: «او در علم، تقوا، پرهیزکاری و سخاوت، چون پدر بزرگوارش امام رضا(ع) و دنباله رو او بود».

ابن ابی طلحه در کتاب مطالب السئوول فی المناقب آل الرسول درباره شخصیت امام جواد(ع) می نویسد: «او گرچه صغیرالسن است، ولی کبیرالقدر و رفیع الذکر است».

علی بن محمد احمد مشهور به ابن صباغ که فقیهی مالکی است، درباره آن حضرت می گوید:

ما چه گوییم در جلالت و مقام امام جواد(ع) و فضیلت و کمال و عظمت و جلال او. حضرتش در میان طبقات ائمه(ع) سنش کمتر از همه و قدر و شأنش عظیم است. او در اندک مدتی از عمر شریفش کراماتی بسیار و معجزاتی بی شمار از خود نشان داد و فضیلت کمال را طی کرده و از تراوش دانش و بینش خود اثرها گذاشته... چه بسیار مجالس و محافلی که احکام و مسائل حلال و حرام را بیان نموده و زبان دشمنان بدفرجام را به منطق صحیح خود الکن کرده است. چه بسیار انجمن ها و محافلی که در رأس خطبا قرار گرفته و در مقابل خود، تمام فصحاء و علما و حکما را تحت الشعاع قرار داده است.

ابن تیمیه می گوید: «محمد فرزند علی ملقب به جواد، از بزرگان و اعیان بنی هاشم است که در سخاوت و بزرگواری شهرت تام دارد».

ابن هجر هیثمی می نویسد: «مأمون او را به دامادی انتخاب کرد؛ زیرا با وجود سن کم، از نظر علم و آگاهی و حلم، بر همه دانشمندان برتری داشت».

نکته ها

امام محمدتقی(ع) از هر فرصتی برای جهاد علمی و تربیت شاگردان و اصحاب شایسته استفاده می کرد، ولی به سبب مراقبت های شدید دستگاه خلافت عباسی، تعداد یاران آن حضرت نسبت به زمان امام صادق(ع) کاهش یافت. مرحوم شیخ توسی روایت کنندگان سخنان آن حضرت را 113 نفر نوشته است، درحالی که این تعداد در مکتب امام صادق(ع)، به بیش از چهارهزار نفر می رسید.



www.hawzah.net