دعای امام حسین‌ علیه‌السلام در روز عرفه

دعا در طینت و سرشت امام حسین(ع) وجود داشته است. جد آن‌حضرت لحظه‌ای از دعا غافل نبوده است. این دعاها پس از آغاز نهضت امام حسین علیه‌السلام شدت بیشتری پیدا کرده، کیفیتش تغییر می‌یابد. امام حسین(ع) بارها و بارها خدا را می‌خواند تا در مشکلات پناهگاه او باشد و او را تنها نگذارد: «ای قدرت و توان من هنگام شدت مشکلات، و ای فریادرس من هنگام سختی! مرا به چشمت که خواب در آن راه ندارد حفظ فرما و به پناهت که مورد تجاوز قرار نمی گیرد پناهم ده.»1

امام(ع) در ادعیه خود تنها نیازهای روحی و جسمی‌اش و نیز همه خواست‌های مشترک مسلمانان بلکه همه انسان‌ها را مطرح می‌کرد و خداوند را می‌خواند تا آنها را اجابت کند. عموم دعاهای امام حسین(ع) را در موارد ذیل می‌توان خلاصه کرد:

1-در مواقع سختی و بروز مشکلات. امام در این مواقع از خدا می‌خواهد تا به او شکیبایی عنایت کند و از لغزش او جلوگیری کند.2

2-دعا برای بارش باران. یکی از موضوعات دعا بارش باران است. باران به قدری برای حیات بشر مهم است که معصومان (اعم از پیامبران وامامان)، هم برای بارش دعا می‌کردند و هم نماز مخصوص آن را به‌جا می‌آوردند از جمله امام علی(ع) برای خواندن نماز استسقا اهتمام می‌کرد وخطبه‌ای به نام استسقا ایراد کرده است. امام حسین علیه‌السلام نیز چنین دعاهایی داشته است. از جمله در جایی فرمود: «پروردگارا بارانی گسترده و فراگیر، و بدون ضرر بر ما بفرست.»3

3-هدایت‌خواهی. امام حسین(ع) به‌رغم این که مؤمن و فرزند رسول خدا(ص) است همچنان از خدا می‌خواهد تا بر هدایتش افزوده شود.4 روشن است که هدایت در اینجا، هدایت مناسب امام حسین(ع) است.

4-طلب بخشش گناهان. «خدایا اگر مرا به گناهانم بازخواست کنی من تو را به کرم و بخششت می‌خوانم، اگر مرا با خطاکاران قرار دهی دوستی‌ام نسبت به تو را به اطلاع آنان خواهم رساند.»5

امام حسین(ع) از بدو حرکت خود از مدینه تا کربلا هر جا فرصت پیدا می‌کرد و هر زمان اقتضا می‌نمود دعا می‌کرد و از ماوقع خود و آنچه در نظر داشت با خدا در میان می‌گذاشت. دعاهای امام حسین(ع) همانند سایر ادعیه از چند بخش تشکیل شده بود. بخش اول توصیف و بیان جایگاه والای خداوند است. در بخش دوم از وضع خود گزارش می‌دهد و نابسامانی روزگارش را بیان می‌کند(مناجات) و در بخش سوم خواسته‌های خود را طرح می‌کند. به تعبیر دیگر امام حسین(ع) در صدد بود تا در دعا از وضع موجود حرکت کرده، به وضع مطلوب دست یابد. این روند در تمام دعاهای آن حضرت طی شده است. البته در دعاهای امام حسین(ع) درود بر پیامبر (ص) نیز جایگاه والایی داشته است. ضمن اینکه آن حضرت در لابلای دعاهای خود اهداف و انگیزه‌های خود را نیز بیان می کرد. از این نظر ادعیه امام یکی از منابع شناخت زوایای مختلف قیام عاشورا شمرده می‌شود.

از جمله دعاهای حضرت سیدالشهدا دعای معروف عرفه است که بنا بر آنچه مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح‌الجنان ذکر نموده، بشر و بشیر، پسران غالب اسدی نقل کرده‌اند که عصر روز عرفه در عرفات خدمت آن حضرت بوده‌اند. پس حضرت از خمیه بیرون آمد و با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلل و خشوع بر جانب چپ کوه ایستادند و روی خود را مقابل کعبه گردانیدند و دست‌ها را برابر رو، بالا گرفتند؛ مانند مسکینی که طعام طلبد و این دعا را خواندند.