نگاهي که علامه جعفري به ريزترين مسائل داشت همه در پرتو ديد فيلسوفانه اش بود. در جمله جمله اين کتاب داستان عاشورا را دستمايه قرار مي دهد براي اثبات اختيار، ديد دقيق اسلام به حقوق بشر و آزادي، واکاوي اساطير و... گاه در مقام يک انسان به شدت از اين حادثه و رنجي که بر فرزند آدم مي رود، متأثر شده و گاه به دور از احساس، عقل را براي بازخواني حادثه فرا مي خواند. «حاضر بودم تمام زندگي ام را بدهم تا مردي چون ويکتور هوگو درباره امام حسين(ع) مطلب بنويسد.» اين جمله را کسي مي گويد که به مقام سخن آشناست و خودش از سخنوران نامي شرق بوده است؛ علامه محمد تقي جعفري. «امام حسين(ع) شهيد فرهنگ پيشروانسانيت» مجموعه اي از بيانات علامه جعفري است که دو بخش را شامل مي شود: «کتاب اول» (نيممه نخست کتاب) نوشته هاي خود علامه است و«کتاب دوم» پياده شده سخنراني هاي ايشان در شب هاي محرم ساليان متمادي. علامه مي خواهد نخست ذهن مخاطبش را در خصوص چيستي زندگي و طريقه حيات معقول (که از مفهوم قراني حيات طيبه اخذ کرده است) آشنا سازد. در بخش نخست از کتاب اول به سراغ حکمت خدا و حکمت داشتن آفرينش مي رود. بخش دوم اختصاص به اثبات عظمت الهي حيات دارد و ارزش حق حيات را بررسي مي کند تا در برابر اين کلمه مفهوم شهادت و گذشتن از جان براي ارزشي والا روشن تر شود. در بخش سوم، علامه جعفري سراغ مباحثي در فلسفه تاريخ رفته و ملاک هاي شناخت و داوري صحيح در مورد حوادث تاريخي را بررسي مي کند. وي در اين بخش شرط قضاوت صحيح درخصوص وقايع تاريخي را داشتن اطلاعات را به ثابت و متغير تقسيم بندي مي کند. بخش بعدي به شناخت صحيح از حيات انساني و توجيه اين حيات به هدف اعلا مربوط مي شود. علامه در اين بخش نمونه هايي تاريخي از فجايع انساني و گردنکشي هاي امثال فرعون، نرون و چنگيز و حتي نظريات برخي فلاسفه را مي آورد و اين اتفاقات و نظريات را ناشي از عدم شناخت صحيح از حيات انساني و هدف اعلاي آن مي داند. اصول پنج گانه مربوط به شناخت حق از باطل، دستمايه کار نويسنده مي شود تا مبحثي را در قدرت باز کند. در پي اين بحث وي به شخصيت شناسي افراد سازنده فرهنگ پيشرو بشري مي پردازد و پس از اين بحث ورود مستقيم به حادثه عاشورا مي يابد. علامه نخست اساسي ترين عوامل بروز حادثه کربلا را بررسي مي کند؛ عقبگردي به دوران پيامبر(ص) و تکاپوي او براي سعادت انسان مي کند و حوادث تاريخي پس از رحلت پيامبر(ص) را واکاوي مي کند، به معاويه و کارنامه حکومتي او مي پردازد و معاويه را پايه گذار مکتب ماکياوليسم قرن ها پيش از شخص ماکياول معرفي مي کند و سپس به يزيد مي رسد. او حسيني را که تصوير کرده است در مقابل يزيد قرار مي دهد و داوري را از مخاطب تقاضا مي کند. در لا به لاي برشمردن حوادث عاشورا، علامه بحث فلسفي ديگري را هم باز مي کند و آن «قانون دفاع جدي از جان» است و آخرين مبحث کتاب نخست، به جريان شناسي اهل کوفه اختصاص مي يابد. سخنراني هاي مکتوب شده در کتاب مربوط به محرم سال 1350 و سال هاي دهه 70 است. الفاظ مورد استفاده، عاميانه و صد البته با حفظ اسلوب حکيمانه هستند. «مرگ و زندگي در دو قاموس ما وحسين(ع)»، «عاشورا نماد تناسب هدف و وسيله» ، «عاشورا قيامي در پرتو قانون» ، «نعمت شناسي حسين(ع).» ، «ترتيب تاريخي حوادث کربلا.» ، «موضع عاشورا از نظر عمل و عکس العمل» ، «فلسفه کنش و واکنش با نگاه به عاشورا» و «کربلا اوج شکوفايي اختيار» از جمله موضوعات آمده در بخش دوم اين کتاب است. نظر ابن خلدون و مولوي در خصوص واقعه عاشورا، اشعاري که از اديبان برجسته عرب همچون ابوالعلاي معري، گفته هاي افلاطون و... که در لابه لاي سخنان علامه در اين کتاب مي آيد، همه بر پربار شدن «امام حسين(ع) شهيد پيشرو .فرهنگ انسانيت» افزوده است