کتاب «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» به درد فارسی‌زبانان نمی‌خورد
کتاب «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» به درد فارسی‌زبانان نمی‌خورد
کوروش صفوی گفت: کتاب «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» به کار فارسی‌زبانان نمی‌آید، بلکه این کتاب برای روس‌هایی که می‌خواهند یادگیری فارسی را شروع کنند، مفید است.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب دستور زبان ادبی معاصر فارسی نوشته یوری روبینچیک، ایران‌شناس بزرگ روس عصر دیروز سه‌شنبه 3 اردیبهشت با حضور کوروش صفوی، مجتبی منشی‌زاده، علی‌اصغر محمدخانی و مریم شفقی مترجم این کتاب در موسسه فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
محمدخانی در ابتدای این برنامه گفت: یکی از نکته‌های برجسته کتاب این است که نویسنده‌اش نکات و ظرایف زبان فارسی را به خوبی می‌شناسد و در حدود 17 سال پیش، حدود 17 تا 18 رساله دکتری را درباره زبان فارسی راهنمایی کرده است. روبینچیک در تربیت نسل جدید ایران‌شناسان و فارسی‌شناسان روسیه نقش مهمی داشته است.
در ادامه محمدخانی و شفقی به بیان سخنانی در معرفی روبینچیک پرداختند.
سپس صفوی گفت: کتاب‌های دستوری که خارجی‌ها برای زبان فارسی می‌نویسند، قرار نیست برای ما هم مفید باشد. این کتاب‌ها برای ما در حکم آثاری هستند که فقط باعث می‌شوند بدانیم خارجی‌ها در این زمینه چه می‌کنند. باید اشاره کنم که روس‌ها کاملاً کشکولی کار می‌کنند. حتی در ساخت ماشین‌هایشان، دوربین‌هایشان و آپارتمان‌هایی هم که می‌سازنند همین‌طور عمل می‌کنند. این حالت در دستور نوشتنشان هم وجود دارد. روس‌ها می‌توانند یک شب تا صبح را در یک اتاق سه در سه زندگی کنند و مداد نوشتنشان از همین مدادهای کوچک باشد که برای نوشتن باید به نوکش آب دهان بزنند.
وی افزود: روس‌ها برای یک مطلب به 70 سال پیش استناد می‌کنند. اگر یک ایرانی بخواهد درباره یک «را» مطلبی بنویسد، 70 صفحه چاپ می‌کند و تازه به او می‌گوییم کم نوشته‌ای. حال آنکه روس‌ها به اندازه 2 قاشق مرباخوری درباره چنین مطلبی خواهند نوشت. عنوان این کتاب به اشتباه «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» گذاشته شده است. چون اگر ادبیات است، نمی‌تواند دستور باشد. من اول فکر کردم خانم شفقی در ترجمه عنوان اشتباه کرده است اما متوجه شدم که نویسنده چنین نامی را برای کتابش انتخاب کرده است، منتها چنین اسمی دیگر در کت ما نمی‌رود.
این محقق در ادامه گفت: حسن چنین کتاب‌هایی در این است که وقتی آن‌ها را به فارسی بازگردانی کنیم، متوجه می‌شویم که خارجی‌ها در چه سطحی از زبان‌شناسی فارسی هستند. باید توجه کنیم که یک خارجی چنین کتابی را روانه بازار کرده است و منابعی که در اختیارش است، متعلق به 50 سال پیش است. اگر از چنین زاویه‌ای به موضوع نگاه کنیم، و به امکاناتی که روبینچیک داشته توجه کنیم، کتابش خیلی هم ارزشمند خواهد بود.
صفوی در بخش دیگری از سخنانش گفت: این کتاب برای روس‌زبان‌هایی که می‌خواهند درباره فارسی تحقیق کنند، خوب است. البته بعد از مدتی این کتاب به کارشان نخواهد آمد و باید به سراغ کتاب‌هایی بروند که فارسی‌زبان‌ها نوشته‌اند، اما این کتاب به کار ما نمی‌آید، ولی همان‌طور که اشاره کردم برای یک فرد روس که می‌خواهد فارسی یاد بگیرد، مفید است؛ البته متن اصلی آن که به فارسی ترجمه نشده است.
ملاک سنجش کتاب «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» باید کتاب‌های چاپ شده باشد
مجتبی منشی‌زاده درباره کتاب «دستور زبان ادبی معاصر فارسی» گفت: سنجش ما درباره کتاب، باید براساس کتاب‌هایی باشد که منتشر می‌شود و الان در بازار است، نه مباحث فنی و تخصصی دانشگاهی‌مان.
مجتبی منشی‌زاده در این برنامه گفت: بازگردانی این کتاب که در دست دوستان است، حدود 6 سال پیش به خانم دکتر شفقی به عنوان یک کار پژوهشی پیشنهاد شد. علت این پیشنهاد هم آن بود که برخی از نویسندگان فارسی‌زبان از برخی عبارات و اصطلاحات کتاب استفاده کرده بودند، ولی به منبع اشاره‌ای نکرده بودند. در فرایند ترجمه کار، به دلیل مشکلاتی که وجود دارد و تعجیلی که در به پایان بردن کار وجود داشت، موفق نشدم همه کتاب را بخوانم، اما خرد خرد به صورت منفصل آن را مطالعه کردم.
وی افزود: باید بگویم که آقای صفوی به گونه‌ای درست می‌گوید و کتاب مجموعه‌ای از دستورهای زبان فارسی از آوا و واج تا جمله‌های مرکب است. یعنی از ابتدایی‌ترین مسائل زبان فارسی تا پیچیده‌ترین در آن وجود دارد. بنابراین کتاب مجموعه‌ای از مطالب گردآمده از همه‌چیز است الا معناشناسی و تحلیل کلام.
این زبان‌شناس در ادامه گفت: به گمان من این کتاب، اثر خوبی برای غیرمتخصص‌هاست. یعنی شاید به کار کسی که 20 تا 30 سال زبان‌شناسی کرده است، نیاید ولی برای مدارج پایین‌تر از او مفید خواهد بود. در زمینه مطالب آوایی زبان فارسی، ما در دانشگاه حدود 6 واحد درسی تدریس می‌کنیم. خب وقتی نویسنده خواسته چنین حجمی را در یک فصل کتاب جا بدهد، ناچار شده 400 صفحه مطلب را در یک فصل 30 یا 40 صفحه‌ای بگنجاند.
مترجم کتاب «ادبیات ملل مسلمان» گفت: سنجش ما درباره این کتاب، باید براساس کتاب‌هایی باشد که منتشر می‌شود و الان در بازار است، نه مباحث فنی و تخصصی که در دانشگاه‌های معتبر ما تدریس می‌شود. چند سال است که بین برخی دوستان محقق در دانشگاه علامه طباطبایی این بحث وجود دارد که ما صورت‌هایی در زبان داریم که در ظاهر «وند» هستند، ولی در باطن نیستند. باید با این‌ها چه کار کرد و چگونه دسته‌بندی‌شان کرد؟ تا دیروز به این‌ها صفت مرکب می‌گفتیم. امروز مرحوم یوری روبینچیک در کتابش نمونه‌هایی آورده که از بزرگ علوی، صادق هدایت و مجله سخن فراتر نمی‌رود. ولی این بحث را مطرح کرده که در دسته‌بندی‌های امروز ما اثرگذار خواهد بود.
مولف کتاب «آموزش عالی در ایران» گفت: درباره این کتاب دو نکته وجود دارد. اول اینکه یک کتاب دستور است. دوم اینکه یک غیر ایرانی آمده و فارسی یاد گرفته، بعد از بالا به آن نگاه کرده و در دقایق آن ظریف شده است. من و آقای صفوی روسی نمی‌دانیم پس قضاوتی درباره ترجمه کتاب نداریم، اما وقتی متن فارسی و ترجمه شده کتاب را می‌خوانیم، متوجه می‌شویم که ایراد کار گذاشت. جمله‌هایی هست که مفهوم نیستند و برخی افعال هم پشت سر هم آمده‌اند که می‌توان این دو ایراد را در چاپ‌های بعدی کتاب اصلاح کرد.
منشی‌زاده گفت: درباره لفظ معاصر در عنوان کتاب هم بحث است؛ چون ما از عبارت معاصر برای یک چیز استفاده می‌کنیم و روس‌ها به چیز دیگری معاصر می‌گویند. یک نکته مهم هم که وجود دارد، مرز میان زبان و ادبیات است. می‌توان تا حدودی پی برد که نویسنده کتاب، به زبان ادبی آثار توجه داشته است.
محمدخانی هم بعد از سخنان صفوی و منشی‌زاده گفت: فکر می‌کنم باید به این سه نکته توجه کرد که کتاب برای چه کسی نوشته می‌شود، درباره چه نوشته می‌شود و برای چه کسی نوشته می‌شود؟
