پژوهشی در شعر و اندیشه حسین پناهی:من حسین‌ام، پناهی‌ام
پژوهشی در شعر و اندیشه حسین پناهی:من حسین‌ام، پناهی‌ام/ نوشته: علی مراقب.- تهران: الهام، ۱۳۹۴.
سیاه سیاهم
با زرد هماهنگم کن استاد
گاه حجم یک کلاغ کنتراست یک تابلو را حفظ می کند...
این کتاب متشکل از دو بخش است که در بخش اول اصول و قواعد لازم برای نقد ادبی مطرح شده و در بخش دوم اشعار پناهی نقد و تأویل شده است.
حسین پناهی را زندگی پرفراز و فرودی است و از مطالعۀ اشعار او می‌توان به گستردگی ساحت فکر و اندیشۀ او نایل آمد.
ویژگی‌های اصلی و مشخص در شعر پناهی که در کلیت اشعار او قابل مشاهده است، عبارتند از: استفاده از زبان نمادین یا سمبلیک؛ گرایش به ادبیات و نگرش‌های فلسفی رایج غرب؛ روایت اشعار به شیوه‌های مختلف؛ مجرد و خیالی بودن جهان شعری؛ محتوای تعلیمی و اخلاقی؛ نگرش مبتنی بر درون‌گرایی؛ عدم استفاده از عبارات و اصطلاحات اعتقادی؛ عدم نتیجه‌گیری قطعی و مسلّم.
هر نوشتۀ انتقادی باید دو مسئله را رعایت کند؛ اولا بر اساس نظریات علمی و صحیح و با این وجود به‌روز و کارآمد باشد و ثانیاً از زبانی متناسب با موضوع تحقیق استفاده کند. از این‌رو کلیت و شیوۀ نگارش و تحقیق این کتاب شامل چهار ویژگی است: استفاده از زبان ساده و بی‌آلایش، تذکار شاهد مثال از دیگر هنرها، بیان یک نقل قول در آغاز هر بخش و شرح ویژگی‌های اصلی شعر حسین پناهی.
برای بررسی اشعار پناهی می‌توان از چند روش استفاده کرد. یا می‌توان توضیحات را بر اساس یک دیدگاه کلی بنا کرد یا آنها را بر مبنای جزئی‌نگری استوار نمود. در روش نخست یک‌سری اصول کلی را به عنوان غایت اشعار ارائه نموده، آنها را بر قسمت‌های داستان یا شعر غالب دانسته می‌‌شود. در روش دوم که مبتنی بر شرح جزئیات است، عبارات و نوشته‌های اثر به صورت مجزا و گام‌به‌گام مورد بررسی قرار گرفته شده است.
«در شعر پناهی کفۀ ترازوی «ارزش» به نفع درون‌مایه و محتوا پایین‌تر است و شعر از منظر ساخت در سطحی پایین‌تر از محتوا قرار گرفته است؛ چه این به معنای ضعق مسلم ساختار نیست. ساختار در شعر پناهی ـ صرف نظر از آنکه با زبان معیار مطابقت دارد ـ نسبتاً معمولی است و آنچنان که باید نتوانسته معیار سطح پاسخ را در خواننده افزایش دهد». (ص 25)
فهرست مطالب کتاب:
پیش‌گفتار
روش نقد
زندگی و آثار حسین پناهی
اصول نقد ادبی در اشعار حسین پناهی
زبان و اندیشه در اشعار حسین پناهی
دربارۀ نظریۀ ارزش
شرح دیگر دربارۀ نظریۀ ارزش
به چه دلیل از تمدن جهانی سخن می‌گوییم؟
تعریف نظریۀ ارزش
انواع، مکاتب و سبک‌های ادبی
عناصر زبانی در شعر حسین پناهی از دیدگاه سبک‌شناختی
ویژگی‌های اصلی و مشخص در شعر پناهی
هفت دفتر مجموعۀ «چشم چپ سگ»
کوتاه دربارۀ «عنوان» اشعار
نقد و بررسی هفده شعر از مجموعۀ «چشم چپ سگ»
نتایج و اشاره‌ها
پیوست
مکاتب ادبی
