علی عبداللهی در نشست «نگاهی بر تعامل شعر و ادبیات معاصر ایران» گفت: خانه شعر برلین من خواستند بیست شاعر ایرانی به همراه زندگینامه مختصر و بیست شعر از هر کدام را به آلمانی ترجمه کنم. طی پانزده سال آثار قریب پنجاه شاعر ایرانی به آلمانی ترجمه شده است.
به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) امروز یک‌شنبه (17 اردیبهشت‌ماه) نشست «نگاهی بر تعامل شعر و ادبیات معاصر ایران» با حضور علی عبداللهی، علیرضا عباسی، مظاهر شهامت، دانیلا دانتس، یان فولکر روهنرت، زیلکه شویرمن، ماکس چولک، میشائیل دونهاوزر، شارلوته وارزن، اورلی مورن، کریستینه لانگه در سالن بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست کریستینه لانگه از حضور در نمایشگاه کتاب تهران برای اولین بار اظهار خوشحالی کرد و گفت: همراه من پنج شاعر زن و مرد آلمانی به نمایشگاه کتاب آمده‌اند که با همتایان ایرانی خود و مخاطبان شعر دیدار و گفت‌وگو کنند.
قائم‌مقام خانه شعر برلین افزود: از نوامبر سال گذشته به مدت چندماه فعالیت فشرده‌ای در زمینه جمع‌آوری مجموعه شعر مشترک شاعران ایرانی و آلمانی با همکاری علی عبداللهی داشتیم. حاصل آن کتابی است که توسط نشر وندرهون در آلمان منتشر شد و به زودی ترجمه آن توسط نشر کوله‌پشتی در ایران منتشر خواهد شد.
وی خاطر نشان کرد: زبان فارسی بسیار اهنگین است و اشعار بسیار زیبایی دارد و حتماً در آینده شاعران خوبی خواهد داشت.
در ادامه اورلی مورن درباره پروژه «قاچاق شعر» گفت: ترکیب قاچاق شعر در زبان آلمانی یک کلمه واحد و ترجمه‌ناپذیر به فارسی است. در این پروژه شاعران بی‌آنکه زبان هم را بدانند شعر یکدیگر را تجربه می‌کنند. این پروژه از هفده سال پیش به‌طور مداوم پیگیری می‌شود و هدفش ایجاد یک پل ارتباطی بین دو فرهنگ و زبان است.
وی با اشاره به اینکه هفدهمین جلد از این پروژه به کشور ایران اختصاص دارد بیان کرد: در روند این پروژه شاعران به کمک ترجمه خام و بینا‌سطری اولیه یک مترجم روی متون خام اشعار یکدیگر کار می‌کنند.
مورن اضافه کرد: اساس این پروژه گفت‌وگو بین دو شاعر، کار متقابل و دوجانبه است. متقابل بودن به این معناست که خود شاعر در ترجمه شعر خود و شعر شاعر مقابل مشارکت می‌کند. جالب اینجاست که وقتی شاعر مقابل شعرش را از زبان شاعر دیگر به زبان خودش می‌شنود سعی می‌کند که آهنگ آن شعر را در نسخه ترجمه وارد کند.
این شاعر تأکید کرد: به زودی پانصد نسخه از این کتاب در ایران و پانصد نسخه در آلمان پخش خواهد شد. شاعران هر پروژه با هم متفاوت‌اند و تکرار نمی‌شوند. در هر پروژه شش شاعر و از هر شاعر پنج یا شش شعر آورده شده است.
وی ادامه داد: در یکی دو جلد اخیر این مجموعه جلوی اسم هر شاعر یک بارکد قرار داده شده که بوسیله QRریدر و بدون نیاز به سی‌دی مخاطب می‌تواند شعر همه شاعران با صدای خودشان بشنود. در واقع کل این مجموعه مثل یک کنسرت است.
علی عبداللهی در ادامه صحبت‌های مورن توضیح داد: خانه شعر برلین برای این پروژه از من خواستند بیست شاعر ایرانی به همراه زندگینامه مختصر و بیست شعر از هر کدام را به آلمانی ترجمه کنم ولی خودشان انتخاب نهایی را با توجه به ترجمه‌پذیری اشعار و سلیقه خود انجام دادند. نکاتی مانند تناسب بین زن و مرد در این انتخاب رعایت شد و بیشتر شعرای این مجموعه به‌جز ایرج ضیائی شاعران جوانی هستند.
وی افزود: من حدود پانزده سال است با این گروه همکاری می‌کنم و تا کنون بیش از پنجاه شاعر به آنها معرفی کرده‌ام. در پروژه قاچاق شعر این شاعران قبلی نمی‌توانستد در لیست باشند.
شاعر مجموعه شعر«هی راه می‌روم در تاریکی» ادامه داد: شاعران در این پروژه با یک صدای بیگانه که ممکن است هیچ قرابتی با آنها نداشته باشد روبرو شدند و از نوع نگاه و سبک شاعر مقابل خود تأثیر پذیرفتند.
این منتقد ادبی تأکید کرد: نقش مترجم واسطه در این پروژه خیلی مهم بود. فرهاد شوقی که به آلمانی شعر می‌گوید و مشاورانش در این پروژه با ما همکاری داشتند. این مترجمان میانجی‌های زبانی هستند و علاوه بر تسلط به هر دو زبان باید به سنت ادبی دو کشور اشراف داشته باشند.
اورلی مورن نیز در همین راستا گفت: در آخر هر شعر در این مجموعه یک توضیح وجود دارد شاعر آزاد بوده که احساس علمی یا شخصی خود را از این کارگاه بیان کند. گروه‌های این پروژه در واقع مانند یک موسیقی سه نفره به شکل یک تریو عمل کردند.
در بخش بعدی نشست یان فولکرروهنرت در مورد تجربه کار با علی عبداللهی در این پروژه گفت: با اینکه علی در نوامبر از نظر جسمانی به برلین سفر کرده بود در همان زمان من از نظر روحی به ایران سفر کردم. من به کمک شعر علی شاعران دیگر که به برلین آمده بودند توانستم بیش از پیش با فرهنگ و ادبیات ایران ارتباط برقرار کنم.
این شاعر آلمانی افزود: همیشه شعرایی هستند که در دوسوی فرهنگ و زبان قرار گرفته‌اند. وقتی این شاعرانی که زبان هم را نمی‌دانند با هم روبرو می‌شوند متوجه می‌شوند مشترکات زیادی دارند و اگر نظرات متفاوتی داشته باشند از هم می‌آموزند. از همین نقطه گفت‌وگو درباره شعر شروع می‌شود.
وی ادامه داد: شعر علاوه بر اندیشه‌ای که دارد حاوی تصاویری است که لزوماً در همه فرهنگ ها یکی نیست. این تفاوت خلاقیت شاعر مقابل را در آن موارد برمی‌انگیزد.
مظاهر شهامت نیز درباره تجربه سفرش به برلین بیان کرد: سفر به برلین برای من یک آغاز بود. در این تجربه توأم با شادی و مهر یک رودرویی فرهنگی را تجربه کردیم. بعد از این آرزو داریم همانطور که در آنجا ما با شما شاد بودیم شما هم در ایران با ما خوشحال باشید.
این منتقد ادبی در ادامه به سفر دکتر توماس وولف به ایران اشاره کرد و گفت: از همان زمانی‌که سخنرانی دکتر وولف را در شهر کتاب درباره تاریخ معاصر شعر آلمان شنیدم متوجه شدم شعر جدید ایران با آلمان مشابهت‌های زیادی دارد.
شاعر مجموعه شعر «از کنج چندم دایره» افزود: از آنجایی که در تاریخ جدید شعر ایران تفرد و زیست شخصی شاعر بیشتر مطرح شده از این مسیر به جهان شخصی شعر آلمان نزدیک می‌شویم. فکر می‌کنم تغییر جهان خصوصی شاعر در شعر معاصر ایران مسیری با ثبات برای معرفی این جریان شعری به ادبیات آلمان است.
در ادامه نشست علیرضا عباسی مشاهده نقاط فرهنگی در فضایی حرفه‌ای را بهترین خاطره خود از سفر به برلین دانست و گفت: آشنایی با شعر آلمان وجود نحله‌های مختلف در حوزه زبان را نشان می‌دهد، همانطور که در ایران هم شاهد آن بوده‌ایم.
این منتقد ادبی خاطر نشان کرد: در اکثر اشعار آلمانی یک نگاه هستی‌شناسانه و جهان‌شمول دیده می‌شود که رمز نزدیکی فرهنگ‌ها به یکدیگر است.
شاعر مجموعه شعر «تیترهای درشت سیاه ترند» افزود: بین انسان‌ها نقاط مشترکی زیادی وجود دارد که به‌وسیله این پروژه بیشتر و بهتر متوجه این مسائل انسانی شدم، همچنین تراز بالایی از نوع‌گرایی و جهان شمولی بعد از ترجمه در اشعار شاعر مقابل من وجود داشت که با خواندن آن احساس غریبگی‌ام کاملاً از بین رفت.
علی عبداللهی درباره مترجم غایب پروژه نیز توضیحاتی داد: در تمام این گروه‌های این پروژه یک مترجم غایب هم وجود داشت که متن‌ها را به صورت کلمه به کلمه و خام ترجمه می‌کرد. در ترجمه شعر باید آنچه پشت شعر است یعنی روح شعر را ترجمه کنیم نه صرفاً لغت به لغت مانند ترجمه فیتز جرالد از اشعار خیام.
علی عبداللهی در پایان گفت: این تجربه برای من به‌عنوان یک مترجم و شاعر خیلی جالب بود به خصوص اینکه شاعرانی که در پروژه بودند شاهد تلاش‌های سخت برای ترجمه شعر شدند.
سیاُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» و با ریاست سیدعباس صالحی از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب میزبان علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خواهد بود.
